|
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi tatu farg‘ona filiali "Al-Farg‘oniy avlodlari"Bog'liq xavf-xatarlarni-keltirib-chiqaruvchi-omillar-xavf-xatarlarni-aniqlash-usullari-muammo-va-yechimMuhokama. Xavf-xatar kiberxavfsizlikka oid
bo‘lgan tushunchalardan biri hisoblanadi. Quyida risk
tushunchasi va uni boshqarish bo‘yicha batafsil
ma’lumotlar keltirilgan. Xavf-xatar kiberxavfsizlik
lug‘atida “RISK” deb yuritiladi.
Risk - belgilangan sharoitda tahdidning
manbalarga
bo‘lishi
mumkin
bo‘lgan
zarar
yetkazilishini
kutish.
Bundan
tashqari,
riskni
quyidagicha tushunish mumkin:
-
Risk - ichki yoki tashqi majburiyatlar
natijasida tahdid yoki hodisalarni yuzaga kelishi,
yo‘qotilishi yoki boshqa salbiy ta’sir ko‘rsatishi
mumkin bo‘lgan hodisa.
-
Risk - manbaga zarar keltiradigan ichki
yoki tashqi zaiflik tahdidi bo‘lishi ehtimoli.
-
Risk - hodisa sodir bo‘lishi ehtimoli va
ushbu hodisaning axborot texnologiyalari aktivlariga
ta’siri.
Risk, tahdid, zaiflik va ta’sir tushunchalari
o‘rtasida o‘zaro bog‘lanish mavjud bo‘lib, ularni
quyidagicha ifodalash mumkin:
RISK = Tahdid x Zaiflik x Ta’sir
Boshqa
tomondan,
hodisaning
axborot
texnologiyalari aktiviga ta’siri - aktivdagi yoki
manfaatdor tomonlar uchun aktivning qiymatidagi
zaiflikning natijasi, ya’ni:
RISK = Tahdid x Zaiflik x Aktiv qiymati
Risk
o‘zida
quyidagi
ikkita
omilni
mujassamlashtiradi:
-
zararli
hodisaning
yuzaga
kelishi
ehtimoli;
-
va
zararli
hodisa
oqibatlarining
ehtimoli.
Risk ta’siri. Risk normal amalga oshirish
jarayoniga va loyiha narxiga yoki kutilgan qiymatga
ta’sir etadi. Risk ta’siri tashkilot, jarayon yoki tizimga
zararli muhit sababli yuzaga keladi. Ta’sir riskning
kuzatilishi ehtimoli jiddiyligini ko‘rsatadi. Bizning
holatda kanallar uzilishi holati jiddiy deb baholanadi.
Risk chastotasi. Riskni aniqlash va baholash
nuqtai nazaridan risklarni tasniflashda ularning
takrorlanish
chastotasiga va ko‘p sonliligiga
asoslanadi. Chastota va ko‘p sonlilik risklarni
monitoringlashda muhim hususiyat hisoblanib, risklar
ikki guruhga: minor risklar - e’tibor talab qilmaydigan
va major risklar - alohida e’tibor va kuzatuv talab
qiluvchilarga ajratiladi. Bu holatdabizning riskimiz
minor risklar tavsifiga kiradi.
Risk darajasi. Risk darajasi tarmoqga (yoki
tizimga) natijaviy ta’siming bahosi bo‘lib, quyidagi
tenglik bilan ifodalanadi:
|
| |
