26
Prinsipial sxemalarda ba`zi elementlarning shartli grafik
belgilanishi
E Elementning
N nomlanishi
Shartli grafik
belgilanishi
E Elementning
n nomlanishi
Shartli grafik
belgilanishi
Transformator yoki
drossel cho`lg`ami
Tiristor
Saqlagich
Diodli optron
Doimiy rezistor
Ulanish kontakti
O`zgaruvchan rezistor
D Doimiy sig`imli kondensator
Yuklanishdagi avtomatik
qaytish kontakti
E Elektrolitli kondensator
+
Elektromagnit uskunasining g`altagi
O`zgaruvchan
sigimli kondensator
Issiqlik relesining g`altagi
D Diod
Issiklik relesining kontakti
KK2
27
4
-jadval
Qurilmada hisoblash operatsiyalari bajarilish
Operatsiyani
ifodalovchi belgi
Signal turi
Elektr
E
Pnevmatik
R
Gidravlik
G
Signal shakli
Analog
A
Diskret
D
Hisoblash moslamasida bajariladigan operatsiyalar
Qo‘shish
Σ
Doimiy koeffitsiyentga signalni ko‘paytirish
K
Ikki va undan ko‘p bo‘lgan signallarni o‘zaro
ko‘paytirish
Signallarni bir-biriga bo‘lish
:
Signal kattaligini f
va n darajasi
f
n
Signal fni kvadrat ildiz osti n darajadan chiqarish
Logorifmlash
Lg
Differensiallash
dx/dt
Integrallash
Signalni belgisini o‘zgartirish
x(–1)
Signalni yuqori qiymatini chegaralash
Max
Signalning quyi qiymatini chegaralash
min.
Ijrochi elementning turiga qarab avtomatik nazorat to‘rtta asosiy guruhga
bo‘linadi:
28
- parametrlarning xarakteristik yoki chegaraviy
qiymatlarini avtomatik
signalizatsiya qilish; signalizatsiya qurilmalari (SQ) - lampochka, qo‘ng‘iroq, sirena;
- boshqariluvchi parametrlar qiymatlarini avtomatik ko‘rsatish; ko‘rsatgich
qurilmasi (KQ) o‘qli, raqamli bo‘lishi mumkin;
- boshqariluvchi parametr qiymatlarini avtomatik ro‘yxatdan o‘tkazish; qayd
qiluvchi qurilma (QQQ) - yozuvchi;
- nazorat qilinadigan parametrlarning belgilangan qiymatlariga qarab turli
mahsulotlarni avtomatik saralash (AS - saralash qurilmasi).
Bo‘limga
tegishli
tayanch
so‘z
va
iboralar
termasi
Sxema. Strukturaviy sxema. Funksional sxema. Prinsipial sxema. Elektr
tarmog‘i sxemasi. Ulanish sxemasi. Umumiy sxema. Avtomatlashtirish sxemasi.
Jihozlar. Qurilma. Asbob. Apparat. Boshqarish. Harf-raqamli belgilash. Majmuaning
tarkibiy qismlari. Bog‘lanishlar. Texnologik uskunalar. Muhandislik uskunalari.
Kommunikatsiyalar.
Nazorat savollari:
1.
Ishchi chizma deb nimaga aytiladi?
2.
Texnologik ob’ektlarni avtomatlashtirish sxemalarida o‘lchov vositalari
qayerda joylashtiriladi?
3.
Harflar tartibi joylashtirilishini tushutirib bering.
4.
Asosiy o‘lchanadigan qiymatning belgilanishini chizib bering.
5.
Asosiy o‘lchanadigan qiymatni aniqlovchi (zarur bo‘lsa) belgisi nima uchun
o‘rnatiladi?
6.
O’lchov vositasining funksional xususiyatini belgilashda, agar ulardan bir
nechtasi bo‘lsa, belgilash tartibi qanday yoziladi?
7.
Doiraning pastki qismida arabcha raqam bilan va rus harfidan iborat bo‘lsa
nimani ko‘rsatiladi?
8.
Alohida bloklar sifatida mo‘ljallangan va qo‘lda operatsiyalar uchun
mo‘ljallangan qurilmalar qaysi harf bilan boshlanishi kerak?
9.
Y harfi qurilmaning nimasini ko‘rsatadi?
10.
Signal shakllari qaysi harflar bilan belgilanadi?
