Mashinasozlik materiallari

Bir qator magniy qotishmalariga toblash va eskirtirish beriladi. Diffuzion 
jarayonlarning sekin borishi, magniy qotishmalariga xos bo'lganligi uchun ularda 
faza o'zgarishi sekin boradi. Shuning uchun ham toblash uchun (4...24 soat) va 
eskirtirish uchun qizdirilganda (15...20) soat ko'p vaqt sarf qilinadi va shu sababli 
ham havoda toblash mumkin bo’ladi. 
Magniy qotishmalarida olingan ko'pgina quymalarda yoki issiqlayin bosim ostida 
ishlanganda, havoda sovutilsa toblash jarayoni o'tadi, shuning uchun ham 
qo'shimcha qayta qizdirish talab etilmagan holda sun'iy eskirtirish o’tganday bo'lib, 
mustahkamlik ortadi. Gomogenlash va toblash o'tkazish uchun 380...540
o
C (T
4
) va 
so'ngra eskirtirish o'tkazish uchun 150...200
o
C (T6) ga qizdirish kerak bo’ladi. 
Eskirtirish natijasida magniy qotishmalarini mustahkamligini atigi 20...35 foizga 
oshirish mumkin. Plastikligi esa sezilarli darajada kamayadi, shuning uchun 
ba'zida faqat, mexanik xossalarini yaxshilaydigan gomogenlash va toblashning ozi 
bilan chegaralanadi. 8.1-jadvalda magniy qotishmalari tarkibi, mexanik xossalari 
hamda qo’llash sohasida misollar keltirilgan. 
Magniy qotishmalarining tarkib, mexanik xossalari hamda qo'llash 
sohasida misollar
.
8.1-jadval
 

Quymalar olishda ko'proq yuqori mexanik va texnologik xossalarga ega 
bo'lgan MЛ5, MЛ6 qotishmalari keng qo'llaniladi. Bu qotishmalardan buyumlar 
tayyorlanadi. Lekin MЛ5 ga qaraganda M6 ning suyuq holda oquvchanlik 
xususiyati yaxshiroq. 
Bu qotishmalarning gomogenlash usuli bilan mexanik xossalarini ko'tarish 
mumkin. Buning uchun qotishmani 420
0
C qizdirib, shu haroratda 12...14 soat 
ushlab turiladi va MЛ6 uchun 190
0
C da 4 . . . 5 soat ushlab eskirtirib berish kerak 
(T6). MЛ10 olovbardosh qotishma bo'lib, 300
0
C harorat atrofidagi sharoitda 
ishlaydigan buyumlar tayyorlanadi. Bunday qotishma gomogenlangandan keyin 
593
0
C ga qizdirib toblanadi va so'ngra 200
0
C qizdirib (12. . .16 soat) sun'iy 
eskirtiraladi (T6). 
MЛ12 yaxshi mexanik xususiyatlarga ega bo'lish bilan birgalikda yaxshi 
korroziyabardosh va qo'shish xususiyatlariga egadir. Termik ishlash (T6) natijasida 
uning xossalarini yanada oshirish mumkin. Quyma magniy qotishmaning 
donachalari qancha mayda bo'lsa, mexanik xossalari yaxshi bo'ladi. Masalan, 
alyuminiyli qotishmaning donachalarini maydalash uchun o'ta qizdirish zarur yoki 
1% gacha mel, ayrim holda magnezit qo'shib legirlash kerak. Bunda suyuqlikda 
erishi qiyin bo'lgan, qattiq eritmaning kristallanish uchun tayyor markaz ro’lini 
bajaruvchi zarrachalar (Al
3
Fe, Al
4
C
3
) hosil bo'ladi. 

Download 0,94 Mb.