Manzura Abjalova
~ 20 ~
VI.
KORPUS TUZISH
4.
KORPUS QIDIRUV TIZIMI SIFATIDA. KORPUS
MENEJERI VA INTERFEYSI
Korpus yaratishda muhim jihat leksik materialning mashina
vositasida standartlashtirilgan holati uni
qayta ishlashning standart
dasturlaridan foydalanishga imkon beradi.
“Matnlar korpusi” tushunchasi so‘nggi paytlarda korpus menejeri
(ing. corpus manager) deb ataladigan matnli va lingvistik ma’lumotlarni
boshqarish tizimini o‘z ichiga oladi.
Korpus menejeri
– korpusdagi
ma’lumotlarni qidirish, statistik ma’lumotlarni olish va foydalanuvchiga
natijalarni qulay shaklda taqdim etuvchi dasturiy vositalarni o‘z
ichiga
olgan maxsus qidiruv tizimi.
Korpusda qidirish har qanday so‘z uchun konkordans yaratishga
imkon beradi.
Konkordans
– manbaga
havolasi bilan berilgan,
kontekstda ushbu so‘zning barcha qo‘llanish shakllarining ro‘yxati. Ilk
konkordanslash XIII ars boshlaridan Muqaddas Injil matnlaridan
boshlangan.
Korpuslar til va nutq birliklari to‘g‘risida turli ma’lumot va statistik
ko‘rsatkichlarni olish uchun foydalanilishi mumkin. Xususan,
korpuslar
asosida so‘z va uning shakllari chastotasi,
leksemalar va grammatik
kategoriyalarning qo‘llanilish ko‘lami to‘g‘risida ma’lumot olish, turli
davrlarda chastota va kontekstlarning o‘zgarishini
kuzatish, leksik
birliklarning birgalikda uchrashi yoki valentligini ko‘rish va h.k.larni
aniqlash mumkin bo‘ladi. Bu jarayonda
korpus menejeri juda muhim
sanaladi.
Korpus menejeri quyidagi vazifalarni bajarishga qaratilgan:
– KWIC tarzida (Key Word In Context – “kontekstdagi kalit so‘z”)
tuzish va to‘liq konkordanslar ro‘yxatini shakllantirish. KWIC formatida
qidiruvga yozilgan leksik birlik ish maydonining markazida tartiblanadi,
