EHMda masalalarni yechish jarayonini ta’minlash va uni osonlashtirish uchun
operatsion tizim deb ataluvchi dasturlar kompleksi ishlatilib, u boshqaruvchi va
qayta ishlovchi dasturlar guruhidan iborat.
Boshqaruvchi dasturlar EHM qurilmalari ishini boshqaradi, ya’ni EHM qurilmalari
ishini, kiritish, tayyorlash va boshqa dasturlarning bajarilishini tashkil qiladi va
boshqaradi.
Qayta ishlovchi dasturlar ma’lumotni qayta ishlash bilan boliq yangi
dasturlarni EHMda ishga
tushirib, masalalarni yechishga va boshlanich
ma’lumotlarni tayyorlash ishlarini bajarishga xizmat qiladi.
Texnik xizmat qilish dasturlari EHM ning profilaktika ishlarida, diagnostika
masalalarini yechishda va undagi nosozliklarni aniqlashda hamda boshqa
maqsadlarda ishlatiladi.
Amaliy dastur paketlari tarkibiga insonning kundalik amaliy faoliyatida
vujudga keladigan ilmiy, texnik, moliyaviy va turli-tuman iqtisodiy masalalarni
yechishga mo’ljallangan, operatsion tizim imkoniyatlarini va
funktsiyasini
kengaytirishga hamda boshqa bir qancha konkret maqsadlarga mo’ljallangan
dasturlar kompleksi kiradi.
Yuqorida tasvirda ko’rsatilgan translyatorlar amaliy dasturlarni algoritmik tillardan
mashina tiliga o’giruvchi tarjimon dasturlardir. Ular ikki xil bo’ladi:
kompilyatorlar va interpretatorlar.
Interpretatorlar
dasturlashtirish tilida yozilgan dasturni bosqichma-bosqich
(yoki qatorma-qator) mashina tiliga o’girib va darhol bajarib borsa, kompilyatorlar
esa butun dasturni birdaniga mashina tiliga o’giradi va agarda uning xatosi yoki
kamchiligi bo’lmasa, uni bajarishni amalga oshiradi.
Bir marta kompilyatsiya qilingan dastur boshqa kompilyatsiya qilinmaydi,
negaki uning natijasi ishlovchi dasturni hosil qiladi. Interpretatorda
esa dastur har
bir bajarilishida qaytadan mashina tiliga o’giriladi va bosqichma-bosqich bajarib
boriladi.
Xususiy kompyuterning ham foydalanuvchi uchun qulay va samarador
bo’lishi unda qanday dasturiy ta’minot mavjudligi bilan aniqlanadi. Lekin
dasturviy ta’minotning qanday turlari foydalanuvchi uchun zarur bo’lishi uning
qaysi sohada faoliyat ko’rsatishi bilan aniqlanadi. Endi o’zingizni iqtisod sohasida
faoliyat ko’rsatayotgan mutaxassis sifatida faraz qilgan holda qaysi turdagi
dasturviy ta’minot Sizning kundalik ishlarni bajarishingiz uchun kerak bo’lishini
o’ylab topishga harakat qiling. Kompyuter ishlaganda uni boshqarish uchun kerak
bo’ladigan dasturlar bilan amaliyotda qo’llaniladigan dasturlar orasida qanday farq
bo’lishi mumkin?
Kompyuterning dasturviy ta’minoti ularning qo’llash samaradorligini
oshirish, undan foydalanishni osonlashtirish va foydalanuvchilar dasturlarini
tayyorlashning mehnat sarfini kamaytirishi uchun mo’ljallangan dasturlar
tizimidan iborat.
Kompyuter
sxemalari, an’anaviy strukturaga ko’ra dasturiy model asosida
quriladi, harakat qilishga undovchi xotira va qurilma boshqaruvchisidan tashkil
topgan.
Katta hajmdagi mantiqiy sintez qadamlarini qo’l mehnati va
avtomatlashtirilgan kodlash va otladka vositalarini qo’llab-quvvatlaydi.
Kodlash va otladka mikroprogramma loyihasida xuddi mustaqil ish qismi
sifatida amalga oshiriladi. Mavjud foydalaniladigan va keng tarqalgan
loyihalashtirilgan tizimlaridan biri, PLIS firmasining Altera
yoki uning
kengaytirilgan va professional versiyasi Cuartusga asoslangan MaxPlus [2,3]
hisoblanadi. PLIS ning yuqori murakkabligi, bitta loyihada bir kristalli kompyuter
sxemasini bajarilishi uchun imkon beradi.
PLIS ning yaxlitlangan parametrlari FLEX10K seriyasining yuqori
murakkabligi quyidagi jadvalda berilgan:
Device
LCells
Flipflops
Memory bits
I/O
EPF10K100E
5000
5400
50000
270
200E
10000
10200
100000
460
LCell- yacheyka (mantiqiy murakkabligini o’lchash birligi), taxminan bitta
triggerga yoki xotiraning 10 bitiga ekvivalent.
Biroq, bitta PLIS, MCS51ning barcha resurslarini amalga oshirish uchun yetarli
emas:
