Keng polosali telekommunikatsiya tarmoqlariga texnik xizmat ko‘rsatish va loyihalash

Download 3,98 Mb. Pdf ko'rish
bet	6/81
Sana	15.06.2024
Hajmi	3,98 Mb.
	#264042

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 81

Bog'liq
telekommunikatsiya tarmoqlari

Diapazo
n
nomeri
Chastota
chegaralari
To‘lqin
uzunligi
chegaralar
i
Diapazonlar
nomi
Diapzonl
ar
qisqartm
a nomlari
№ 4
3 – 30 kGs
100 - 10
km
o‘ta uzun
to‘lqinlar
O‘UT
№ 5
30 – 300 kGs
10 - 1 km
uzun to‘lqinlar
UT
№ 6
300 – 3000
kGs
1000 - 100
metr
o‘rta to‘lqinlar
O‘T
№ 7
3 – 30 MGs
100 - 10
metr
qisqa to‘lqinlar
qT
№ 8
30 – 300 MGs 10 - 1 metr
metrli
to‘lqinlar
MT
№ 9
300–
3000MGs
10 - 1 dm
detsimetrli
to‘lqinlar
DT
№10
3 – 30 GGs
10 - 1 sm
santimetrli
to‘lqinlar
ST
№ 11
30 – 300 GGs 10 - 1 mm
millimetrli
to‘lqinlar
MMT
№ 12
300 – 3000
GGs
1 – 0,05
mm
detsimillimetrli
to‘lqinlar
DMMT
Radio aloqa deb xabarni simsiz elektron uzatishga aytiladi. Radioni
A.S. Popov kashf qilgan, u 7 may 1895 yil birinchi radiouzatishni
amalga oshirgan. Hozir radio orqali kuniga juda katta axborot oqimlari
uzatiladi. Kemalar, samolyotlar, ekspeditsiyalar, qutb stansiyalari bilan
bog‘lanish uchun radio aloqani roli juda katta, chunki bu obyektlar bilan
aloqa, faqat radio aloqa orqali amalga oshirish mumkin.
Radio to‘lqinlarni diapazonlarga ajratish bilan bir qatorda, tarqalish
yo‘nalishi va yo‘liga bog‘liq ravishda ularni sirt to‘lqinlari (Yer sirti) (1)
va maydoniy to‘lqinlarga (2) ajratish mumkin (2.1-rasm). Sirt
to‘lqinlarier yuzi bo‘ylab tarqalib radio uzatuvchi qurilmadan qadio
qabul qiluvchi qurilmagacha etib boradi. Bunda sirt to‘lqinlarini
atmosferaning
yuqori
qatlamlaridan
akslanishi
effektidan
foydalanilmaydi. Maydoniy to‘lqinlar esa er sirti va ionosfera,
atmosferaning yuqori qatlamidan akslanishi asosida taqraladi. Rasmda

19
tasvirlanganidek maydoniy to‘lqinlar Yer yuzasi va atmosferaning
yuqori qatlamlaridan askslanib tarqalishi (2) yoki ionosferadan akslanib
tarqalishi (3) mumkin.
2.1-rasm. Turli to‘lqinlarning tarqalish hususiyatlari
Shunday tushunchalar borki, radio to‘lqinning to‘lqin uzunligi
qanchalik katta bo‘lsa, (chastotasi past bo‘lsa) uning tarqalish masofasi
shunchalik katta bo‘ladi. Bunday to‘lqinlarni Yer sirtidagi tabiiy va
sun’iy to‘siqlarni aylanib o‘tish imkoniyati shunchalik katta bo‘ladi.
Aksincha, to‘lqin uzunligi qanchalik (chastotasi katta) kichiq bo‘lsa,
tarqalish masofasi shunchalik kichiq bo‘ladi. Shuningdek, radio
to‘lqinning chastotasi ortgan sari u to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqala
boshlaydi.
Sirt to‘lqinlariga misol qilib, uzun to‘lqinlarni keltirish mumkin.
Ular Yer va suv yuzasi bo‘ylab tarqaladi, ionosferaga deyarli yetib
bormaydi. Bunday to‘lqinlardan asosan dengiz aloqa tizimlarida
foydalaniladi. Chunki, bunday sirt to‘lqinlaridan foydalangan holda
radio aloqa tizim tashkil qilinganda, amaliy jihatidan dengizning
ixtiyoriy nuqtasida aloqa imkoniy bo‘ladi.
O‘rta to‘lqinlar esa Yer va suv sirti bo‘ylab, shuningdek
ionosferadan akslanib tarqaladi.
Qisqa to‘lqinlar esa “sakrab” tarqaladi, ya'ni ular Yer sirti va
ionosferadan davriy ravishda akslanib tarqaladi. Ultraqisqa to‘lqindar va
boshqa yuqori chastotali to‘lqinlar to‘g‘ri chiziqli liniya bo‘ylab
tarqaladi. Ular Yer sirti bo‘ylab og‘ib tarqalish xususiyatiga ega amas va
ular uchun ionosfera qatlami shaffofdir.

20
Ultra qisqa to‘lqinlardan bugungi kunda impulsli radiolokatsiya
tizimlari, sun’iy yo‘ldoshli aloqa tizimlarida qo‘llanilib kelinmoqda.
Shuningdek radio relyeli aloqa tizimlarida, Yer usti radio va uyali aloqa
tizimlarida, troposferali aloqa tizimlarida foydalanilib kelinmoqda.
Radio
lokatsiya
tizimlaridan
ultra
qisqa
to‘lqinlardan
foydalanishning asosiy afzalligi, bunday to‘lqinlar to‘g‘ri chiziqli liniya
bo‘ylab tarqalganligi uchun havodagi obyektning aniq koordinatasini
aniqlashga imkon beradi. Sun'iy yo‘ldoshli aloqa tizimlarida
qo‘llanilishining asosiy sabablaridan biri atmosferaning yuqori qatlami
UKV diapazonidagi radio to‘lqinlar uchun shaffof xisoblanadi va
bunday diapazondagi radio to‘lqinlar bu qatlamlarni ortiqcha
yo‘qotishlarsiz kesib o‘tishi mumkin. Bugungi kunda Yer usti radio
aloqa tizimlarida, uyali aloqa tizimlari va televideniya tizimlarida
qo‘llanilishining asosiy sababi radio to‘lqinning chastotasi qanchalik
yuqori bo‘lsa ular yordamida keng polosali aloqa kanallarini xosil qilish
imkoniyati ortadi va radio aloqa tizimi orqali uzatiluvchi xizmatlarning
sifati ortadi.

Download 3,98 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 81

Download 3,98 Mb.

Pdf ko'rish