Korxona bilan tanishuv
Men Uztelecom korxonasining bog’lama: 1-kabel uchastkasi bilan tanishib chiqdim. Kabel uchastkasi yani qizsqartmasi KU bog’lamaning ekpluatatsiyada bolgan kabel liniyalarining “Telekommunikatsiyava inshootlarini qoriqlash qoidalari” asosida ishlarni tashkillashtirish, barqaror ishlashni ta’minlash, liniya inshoatlarining butunligini saqlash ishlari olib boriladi. Amaliyot davomida men kabellar va ularni turlari bilan tanishdim. Rahbarim bilan birgalikda korxona muhim joylarini ko’zdan kechirdim. Hamda ularni ish jarayonlarini kuzatdim.
2.Korxonada qilingan amaliy ishlar, o’zlashtirilgan bilimlar
Men amaliyot davomida ko’plab nazariy va amaliy bilimga ega bo’ldim. Shu qilingan amaliyotimdan kelib chiqib misol uchun kabellarni joylashtirishda talablariga rioya qilinishi kerak ekan. Eng kam bukilish radiusga ruxsatetilgan chegarasi,(2.1-jadval) korsatib otaman. Shu bilan ruhsat berilganidan ortiqcha kuch paydo bo‘lganida o‘chirilishi uchun lebyodkalar va tortuvchi vositalar tortish kuchini rostlab chegaralovchi qurilmalar bilan jihozlanishi kerak boladi. Tortuvchi qurilma kabelni siqib to‘ruvchi (dvigatelli roliklar) va bo‘rilish qurilmalari kabelning shakl o‘zgarishiga yo‘l qo‘ymasligi kabi organishlar olib bordim.
Kabellarning eng kam ruhsat etilgan bukilish radiusi 2.1-jadval
Kuch kabellar tavsifi
|
Tashqi diametriga nisbatan eng kam martali ruhsat etilgan kabel bukilish egri chiziq ichki radiusi
|
Kuchlilar, bo‘ktirilgan qog‘oz izolyasiyali bir tolali qo‘rg‘oshin va alyumin qobiqli zirhlangan va zirhlanmagan 35 kV gacha
|
25
|
Ko‘p tolali kuchlilarbo‘ktirilgan qog‘oz izolyasiyali zirhlangan va zirhlanmagan 35 kV gacha qo‘rg‘oshin qobiqli
|
15
|
alyumin qobiqli
|
25
|
Kuchlilar, rezina izolyasiyali, rezinli yoki polivinilxloridli qobiqli 0,66 kV gacha:
Zirhlangan
|
15
|
Zirhlanmagan
|
10
|
Kuchlilar, plastmassa izolyasiyali 3 kV gacha, alyumin qobiqli, zirhlangan va zixirlanmagan
|
15
|
Kuchlilar, plastmassa izolyasiyali 3 kV gacha, plastmassali yoki po‘lat gorfrirlangan qobiqda yoki zirhlangan
|
10
|
Kuchlilar, plastmassa izolyasiyali 3 kV gacha, plasmassali qobiqda zirhlanmagan
|
6
|
o‘zgaruvchan tokda.
Qoshimcha qilib aytganda kabelni joylashtirishda 1-2% zahira bilan yotqizilishi kerak ekan va men amalda qo’lladim.Undan tashqari bino ichida va ob’ektda yalpi yuzaga yotqizilganda kabel g‘amlamasi ilon izi (zmeykoy) joylashtirishda, kabeltizimalari (kronshteynlarda) bu zahira osilish o‘qini tashkil qilish uchun qo‘llanilishini organdim.
Kabelning g‘amlamasi aylana (o‘ramlar) ko‘rinishida taxlashga ruhsat berilmasligini bilib oldim. Kabellarni ulanishi va to‘xtatgichli muftalarda, ikki tomonlama bukilishida, yo‘l bo‘rilishlarida, bevositaa uch muftalarida va oxirgi nuqtalarda qattiq siqib mahkamlanishi kerak va boshqa fermalar bilan qoplamalarda, devorlarda va gorizontal yotqizilayotgan ob’ektlar bo‘yicha mahkamlanishi zarur ekan. Zirhlangan va zirhlanmagan kabellarni bino ichida va tashqarida yotqizilganida mexanik harakatlanish mumkin bo‘lgan joylarda (avtoulovlar harakati, yuklar va mexanizmlar, mutaxassis bo‘lmaganlarga yaqinlashishi imkoni bo‘lgan erlarda) er ostida 0,3m cho‘qurlikda va pol yoki er sathidan 2 m kam bo‘lmagan balandlikda xavfsizlik himoya chorasi ko‘rilgan bo‘lishi kerak ekan. Qaysi kabelning zich berkilganligi joylashtirish jarayonida bo‘zilgan hamma kabellar uchi, uch mufta va ulanish muftalar o‘rnatilishiga qadar vaqtincha zich berkligi(yopilishi) bo‘zilgan holatda bo‘lar ekan.
Kabellarni devorlar orqali to‘siqlardan va ishlab chiqarish kameralarida qoplamalaridan o‘tkazishda kabelqurilmalari nometalll truba bo‘laklari (tayanchsiz asbestli, plastmassali va boshqa) tayyorlangan teshiklardan temir beton tizimlaridan yoki ochiq kamarlardan o‘tkazilishi tashkil topgan bo‘lishi kerak.
Asosiy va umumiy talablar [3], kabellarni yotqizilishida rioya qilinishi kerak, bu talablar [2] talablariga to‘g‘ri keladi.
Quvurlar bo‘laklaridagi ochiq joylar, teshik va kamarlar kabellarni joylashtirish tugatilgach bo‘tun devor qalinligi bo‘yicha yoki yonmaydigan to‘siqlar bilan, misol sement qum 1:10 hajmda, to‘proq qum bilan -1:3, to‘proq-sement va qum bilan- 1:5:1:11, perlit bilan, ko‘pirtirilgan qo‘rinmli gipsi bilan-1:2 bilan yamab suvalishi lozim. Devordan o‘tishdagi oraliqlar yamalmaydi, agar bu devorlar olovbardosh to‘siq hisobilanmasa [2].
Kabel mahsulotlarini tashish. Barabandagi kabellar, ularning soniga, og‘irligi,o‘lchamlariga ko‘ra va shu joy sharoitiga ko‘ra joylashtirish joyiga tarqatgichda yoki yuk dvigatellarida, avtoyuklagichlarda, kabel transportyorlarida, platforma va maxsus kabel tashish avtoulovlarida yuklovchi va yuksizlantiruvchi, kabelni dumalatib tarqatgich bilan jihozlangan jihozlarda bevositaa kabelni yotqiziladigan erga keltiriladi.
Tashiladigan barabanlar transport vositaasida tros yoki simda mahkamlanib tashiladi.
YUksizlantirish (yuklash) barabanlar kabeli bilan temir yo‘l platformalarida, avtomobillarda va boshqa ulovlarda, ko‘tarish mexanizmlar: o‘ziyurar kranlar, maxsus lebedkali avtomobillar va boshqa kabel ulovlari yordamida bajariladi. YUklash (yuksizlantirish) lebedkali avtomobillar yordamida yuzadanog‘ishi 1:3 dan oshirilmagan holatda olib boriladi.Barabanlarni erga tashlab yuborish qat’iy manqilinadi. Ayvonlarda saqlanayotgan barabanlarni tushirish (yuklash) quyidagicha, agar transportko‘zovi ayvon (poli) yuzasi bilan bir xil sathda bo‘lsa, barabanlarni dumalatib, ko‘zovga yuklash bajariladi.
Dumalatish.Barabanlarni dumalatishdan oldin tashqi tekshirishdan o‘tkaziladi. Tekshirish davomida asosan barabanlar to‘qilishi bo‘tunligi, baraban bo‘yinchasidan chiqarilgan kabel uchlarini himoya qiluvchi kameracha nuqsonsizligi tekshiriladi. Barabankabeli bilan yotqizib qo‘yish (bo‘yigacha) tavsiya qilinmaydi. Qoplagichlari olingan barabanlar kabeli bilan yopib qo‘yilishiga ruhsat beriladi, agar kabel o‘ramlari baraban bo‘yinchasidan 100 mm dan ko‘p chiqqan bo‘lsa.
Eri bo‘sh joylarda baraban kabeli bilan doskalar ustidan yotqizilayotgan tomonga tarqatilishi bo‘yicha dumalatiladi.
Transheyalarni qazish. Mustahkamlash qoplamalari bo‘lmaganbo‘limlarda (asfaltlangan, ko‘prikli va shunga o‘xshashlar), daraxtzorlar ekilmagan va har xil er osti ob’ekt va qurilmalar (kabellar, truba o‘tkazgichlar va boshqalar) yuqorida qayd qilingan joylarda bo‘ldozerlar va transheya ekskavatorlarini qo‘llab mexanizatsiyalashtirilgan usullar bilan bajariladi.
SHahar cheti bo‘limlarida bir donali kabellarni joylashtirish maxus kabel joylashtirish dvigatellari yordamida bajariladi, U pichoq ponasi bilan to‘proqni qirqadi va siljitadi va bu hosil bo‘lgan yoriqqa kabel yotqiziladi.
Avtomobil va temir yo‘llarni kesib o‘tuvchi joylarda ochiq (transheyani qazish) yoki yopiq (gorizontal parmalab teshish) usuli bilan kabellar yotqiziladi. Ob’ektlar tagidan kabellarni o‘tkazishda transheyani ochmasdan gorizontal (teshish) parmalash usulida, zichlab yoki D-4601 ruso‘mli pnevmatik teshgich yordamida olib boriladi.
Transheyani tayyorlash.Kabel transheyaning 700mm cho‘qurligida qaziladi. Ko‘cha, maydon, shossey va temir yo‘llarni kesib o‘tishda joylashtirish cho‘qurligi 1 m gacha bo‘ladi. Joylashtirish cho‘qurligini 0,5 m gacha kamaytirish, kabellarni bino ichiga kiritish va er osti ob’ektlarini kesib o‘tishda, agar kabellar mexanik jarohatlanishdan himoyalangan bo‘lsa (misol, quvurlar ichiga yotqizilgan bo‘lsa). Haydaladigan erlarda 6-10kV liniyalar cho‘qurligi 1m dan kam bo‘lmagan holatda kabellar yotqiziladi va bu holatda liniya usti ekin ekishda foydalanilishi mumkin.
10kV li kabellar uchun transheya kengligi 300 mm dan kam bo‘lmasligi kerak; ikkita kabel uchun 400 mm; ikki-uch kabellar uchun 500 mm; uchta-to‘rtta kabellar uchun 630 mm; to‘rtta-beshta kabellar uchun 800 mm. transheya tagini 10 kV gacha bo‘lgan bitta kabel yotqizilishida er qazish mexanizmlarida bajarilganida (frezalar) keskichlar kengligi 150 mm dan kambo‘lmagan holda bajariladi. Kabellar orasidagi oraliqqa itoat qilinmagan hollarda kabellar ishlatilishi mumkin bo‘lmagan darajada isib kyotishiga va bu kabelning ishdan chiqishiga olib kelishiga sabab bo‘ladi. Transheya bo‘lim bo‘rilishlarida, kabellar bukilganida ularning izolyasiyasi jarohatlanmasligi kerak. Kabellarni bukilishiruhsat etilgan radiuslari, 3.2-jadvalda keltirilgan.
Kabellarni transheya ichida ulanish muftalariga ulash ishlarini bajarish uchun, transheya bu erlarda 2 m uzunlikda ikki kabel yotqizilayotganida 1,5 m gacha har bir yonida yotgan mufta uchun 350 mm kenglikda bo‘ladi. Muftalarni transheya ichida shaxmat ko‘rinishda joylashtiriladi.
Kabellarni joylashtirishdan oldin transheya nazoratdan o‘tkaziladi, yo‘l joylarida harakatlantiruvchi narsalar, kabelning metalll qoplamalarini emiruvchi (sho‘r joylar, ohak, suv, to‘kilma to‘proqli, shlak yoki qurilish chiqindilaridan tashkil topgan, 2 m dan yaqin joylashgan bo‘limlar, so‘rinlgan va chiqindi cho‘qurlari va h. k.) aniqlanadi.
Bu joylarni ko‘zatish imkoniyati bo‘lmagan holatlarda kabel boshqa toza to‘proqli, bosimsiz asbotsementli quvurlarda, tashqi va ichki qismi bitum birikmasi bilan yopilgan bo‘lishi kerak.
Kabel yotqizilgan transheyani ya’ni neytral to‘proq bilan sepilishda qo‘shimcha ikki tomonlama 0,5-0,6 m ga kengaytirilishi va 0,3-0,4 m ga cho‘qurlashtirilishi kerak.
Transheyalarda joylashtirish moslama va mexanizmlar. Kabellarni joylashtirish maxsus mexanizmlar, avtomobil, traktor, lebedkalar yordamida, barabanlarni aylantirib chuvalatuvchi va kabellar harakatlanuvchi roliklar qo‘llanilib bajariladi. Transheya bo‘rilishlarida burchak roliklar o‘rnatiladi. Barabandagi kabelni chuvatish uchun odatdagi kabi maxsus o‘qsiz yoki vintili domkratlarga o‘rnatiladi. Kabellarni chuvitishda kabel barabanini, baraban yon devoridagi strelkaga qarama-qarshi aylantiriladi. Kabellarni transheyaga joylashtirishda maxsus ZIL-130, ZIL-131 yoki ZIL-317 ruso‘mli avtomobillar qo‘llaniladi. Bunga kabel barabani bilan o‘rnatiladi, joylashtirish joyiga olib boriladi, keyinchalik, bevositaa dvigatel kabelni chuvatadi.
Bu to‘rdagi dvigatellarda: kabelni barabanda isitish uchun generator, transheyadan suvni sug‘urib chiqarish uchun nasos, cho‘qurlarni shamollatish uchun ventilyator, kabellarni tortish uchun lebedka va bloklar o‘rnatilgan.
Kabellarni chuvatib joylashtirish baraban ko‘targich yordamida (baraban og‘irligi 3 tonnagacha), bu harakatlanuvchi kabel transportyorida yoki quvur yotqizgichlarda bajarilishi mumkin.
SHuni esdan chiqarmaslik kerakki kabelni barabandan chuvitishda to‘xtatish (tormoznoy) moslamasiz ruhsat berilmaydi.
Barabanni aylantirganda kabel tarqatilishida, kabel yotqizilishida o‘ramlar to‘lqini (barashki) hosil bo‘lmasligi ko‘zatilishi kerak. Kabelning qisqa bo‘laklari qo‘lda yotqiziladi. Kabellarni transheyada joylashtirish to‘rlari. Kabellar transheya tubi tosh, notekislikdan tozalangan, notekis joylari yumshoq to‘proq yoki qum 100 mm qalinlikda sepiladi. Kabellar yuqorida (2) ko‘rsatilgan talablarga rioya qilgan holda bajariladi. Bino yaqinida transheyada kabellarni joylashtirishda, kabel, binoga eng yaqin yotqizilish masofasi uning fundamentidan 0,6 m dan kam bo‘lmasligi kerak.
1kV dan yuqori HL erlangan tayanchlari va kabel oralig‘i 35 kV gacha bo‘lgan kuchlanishlarda 5 m bo‘lishi, 110 kV da esa 10 m bo‘lishi kerak.
Kabelni binoga kirgizishda tortilgan yarim aylana shaklida 1-1,5 m uzunlikda zaxirli chiqarib olish va ta’minlash, uch muftasi yoki yangitdan o‘rnatilish ishlarini bajarishga g‘amlangano‘lcham qoldiriladi.
Ko‘mish. Talablarda [32,11] qayd qilinishicha, transheyaga yotqizilgan kabel birinchi qatlam to‘proq sepiladi, mexanik himoyali yoki ishora(signalnaya)tasma o‘rnatiladi, bundan keyin Elektr montaj va qurilish tashkiloti buyurtmachi vakili bilan birgalikda kabel yotqizilish yo‘lini ko‘zatib chiqishi va ochib ko‘rinsh ishlariga akt tuzilishi lozim.
2.4-rasm. Mexanik shikastlanishlardan g‘isht terib himoyalangan kabel transheyalarning o‘lchamlari va ularda kabellarni joylashtirish: a) – kabel bitta bo‘lganda; b) – kabel ikkita bo‘lganda; v) – kabel uchta bo‘lganda; g) – kabelto‘rtta bo‘lganda.
Transheyalar yuqori kuchlanish ostida sinov, ulanish muftalari o‘rnatilib zichlangach to‘la ko‘miladi. Transheyani mo‘zli toshli to‘proq, toshli to‘proq, metalll bo‘laklariga o‘xshash narsalar bilan ko‘mishga ruhsat berilmaydi.
Kabellar mexanik harakatlardan himoyalanishi uchun 35 kV va undan past kuchlanishlarda plita va oddiy g‘isht bilan ko‘ndalangiga bostiriladi. Silikatli, loy g‘isht va teshikli g‘ishtlarga ruhsat berilmaydi. Kabellarni 1-1,2 m cho‘qurlikda shahar elektr tarmoqlarida yotqizilganida mexanik jarohatlardan himoya qilinmaydi. Kabel transheyalarini ko‘mishda bo‘ldozerlar, surgichlar va zichlagichlar qo‘llaniladi.
|
|
|
|
2.5-rasm.Kabellarni er osti transheyada (a) va beton bloklarida (b) joylashtirish
|
2.6-rasm. Kabellarni kanal to‘rdagi estakadada joylashtirish.
|
2.7-rasm. Kabellarni joylashtirish: a)- tonnelda; b)- kanalda joylashtirish.
|
2.8-rasm. Tayanch konstruksiyalarda kabellarni jolashtirilishi.
|
Termik kirishishli kabel muftalar. Kabel uchlarini trassada davomli yotqizilayotgan kabel uchlarini o‘zaro, qurilma va uskunalarga ulash maqsadida termik kirishishli muftalar yordamida kabel uchlarini ajratib bajariladi. Kabellarning alohida bo‘laklarini bir-biriga ulash, kabellarni ulash muftalari yordamida amalga oshiriladi. So‘ngi muftalar KL boshlanishi va oxirida o‘rnatiladi. 1 km. ga kabel liniyalari muftalarining soni, kabelning yaratilish uzunligi bilan aniqlanadi.
Muftalar har xil materiallardan tayyorlanadi. Kabel muftalariga qo‘yiladigan asosiy talablar, uning ishonchli ishlatilishi hisobilanadi. SHu sababli mufta berk zichlangan bo‘lishi zarur, namga bardoshli, mexanik va elektrik mustahkamlikka, atrof muhit ta’siriga bardoshli bo‘lishi kerak. Bu quyiladigan yuqori darajadagi talablarni issiq kirishishli (termousajivaemыe) va sovo‘q kirishishli (xolodnoy usadki) muftalarhar qanday izolyasiyali kabellar uchun qo‘llanilishida qoniqtiradi.
Qizitib kirishish usulda muftalar montaji. Muftalarni montaj qilishdan oldin kabel uchlari ajratiladi. Kabelni ajratish operatsiyasi qatlamlarni bir muncha siljitib kabelning barcha tashqi himoya qobiqdan faza tok o‘tkazish tolalari izolyasiyasigacha ketma-ket chiqarib tashlanishidan iborat (2.9 va 2.10-rasm). Ajratish o‘lchamlari kabel kuchlanishi, navi, tola kesimlariga bog‘liq va ma’lumotnomalarda va montaj qo‘llanmalarida keltiriladi.
|
2.9-rasm. Qog‘oz izolyasiyali uch tolali himoya qobig‘idan ajratilgan kabelning umumiy ko‘rinishi: 1-tok o‘tkazgichli tolalar; 2-faza izolyasiyasi; 3-umumiy (belbog‘li) izolyasiya; 4-zich pustlak; 5-zirh (bronya) osti; 6-po‘lat tasmadan zirh; 7-tashqi himoya qoplama; 8-simli kamar; 9-iplardan kamar.
|
|
2.10-rasm. Bir tolali himoya qobig‘idan ajratilgan SPEkabelning umumiy ko‘rinishi: 1- tok o‘tkazuvchi tola; 2-yarim o‘tkazgichli plastmassali ekran; 3-SPE izolyasiyali; 4-yarim o‘tkazgichli plastmassali ekran; 5-suvda bo‘kadigan qatlam; 6-misli simlardan ekran; 7-tashqi himoya plastmassa qobiq; 8-simli belbog‘.
|
Termikkirishishli muftalar afzalliklari. Kabellarni barcha xildagi joylashtirishlarida qo‘llanilishi mumkin, (ishlatilish muddati 30 yildan kam emas) ishlatilishida ishonchli, montajning oddiyligi (~6 - 10kV kuchlanishli kabellarni ulash uchun 2s va so‘ngi muftalar uchun 1s) bilan tavsiflanadi.Kabel liniyalarida muftalarmontaji tugashi bilan, birdan kuchlanish uzatilishi mumkin.
Keng ko‘lamli termik kirishishli muftalar bir nav o‘lchamli muftalar xar xil navli va tola kesimlilari har xil bo‘lgan kabellar uchun qo‘llash imkonini beradi, bu esa omborda bir qancha navdagi zahira muftalarni saqlanish sonini sezilarli darajada kamaytiradi. Misol, faqat ikki navo‘lchamli bo‘tun keng ko‘lamli kabellar tolasi kesimini qoplay oladi. 6-10 kV kuchlanishli taqsimot tarmoqlarida qo‘llanilayotgan, (bir navo‘lchamlisi 70-120 mm2 kesimlilar uchun qo‘llanilishi mumkin, ikkinchisi-150-240mm2 kesimlilar uchun).
Termik kirishishli muftalar armato‘rasi amaliy jihatdan eskirishga moyilligi yo‘q va chegarasiz o‘zoq muddat saqlanishi mumkin.
Termik kirishishli texnologik tayyorlanish prinsipi plastik xotira shaklli ko‘ndalang tikilganpolimerlar asosida tayorlanadi.
Termik kirishishli muftalar to‘plamiga quyidagi elementlar (naychalar, englar (manjetы), qopqoqlar, shlanglar va boshkalar) kiradi, cho‘zilgan holatga keltirilgan, bu esa ularni ajratilgan kabel uchlariga (elementlarga) oson o‘rnatish imkonini beradi. Propan-bo‘tanli yondirgichda yoki qurilish fenida qizdirilganida bu detallarni va kabel elementlarini zich qoplaydi va ularning tashqi yuzalarini siqib kirishishadi va bu bilan berk zichlanish va mexanik mustahkam konstruksiyaga erishiladi. Kirishishi harorati 120-150°S tashkilqiladi va bu kabel izolyasiyasiga havf tug‘dirmaydi.
Muftaning ichki elementlari yuzalariga so‘rinlgan maxsus elimlar va mastikali zichlagichlar ishonchli berk zichlanishini ta’minlaydi. Termik kirishishli elementlarni qizdirish bilan bir vaqtda erish yuzaga keladi va barcha bo‘shliqlarni zichlagich materiallar oqib to‘ldirilishi sodir bo‘ladi.
Zichlagichli materiallar maxsus (ZnO) qo‘shilma yarim o‘tkazgichli xususiyatga ega va, shunday qilib elektr maydon muvozanatni to‘g‘rilaydi. SHu sababli yuqori kuchlanishli mintaqa elektr maydonnida (tolalar ulanish kontaktlarida, ekran qirqilgan joylarida) razryadlar sodir bo‘lish imkoni yo‘q.
2.11-rasmda bir tolali kabel termik kirishishli so‘ngi uch muftalar montajining asosiy operatsiyalari keltirilgan.
Uch fazali so‘ngi termik kirishishli muftalar montaji bir tolali kabellar muftalar montajidan farqqilmaydi. Uch tolali kabellar muftalaridatermik kirishishli qo‘lqoplar, ajratilgan uchchala faza kabel tolalariga kiritilib qo‘llaniladi.
|
2.11-rasm. So‘ngi termik kirishishli muftalar o‘rnatilishi: a) - taqali ajratilgan (s nakonichnikom) kabel; b) - elektr maydonnini to‘g‘rilovchini, rostlagich naychalarni kirishishi; v) - tola englarini kirishishi; g) - shlang kirishishini va erga zaminlagich o‘tkazgichni o‘rnatish; d) - so‘ngi englar kirishishi; e) - belbog‘ englari kirishishi.
|
2.12-rasmda uch tolali kabelning termik kirishishli so‘ngi muftasi keltirilgan;
2.13-rasmda uch tolali kabellarni ulash uchun termik kirishishli mufta ko‘rsatilgan.
2.14-rasmda Uch tolali kabellarni termik kirishishli muftalarda ulash uchun asosiy operatsiyalar keltirilgan.
|
2.12-rasm. So‘ngi termik kirishishli mufta: 1 - taqa; 2 - so‘ngi eng; 3 - barmoq eng va tola naychasi; 4 - qo‘lqop; 5 - elektr maydonnini tekislash uchun rostlagich tasma; 6 - belbog‘ engi; 7 - erga zaminlagich o‘tkazgichi.
|
|
2.13-rasm. Termik kirishishli ulash mufta: 1 - himoya qobig‘i; 2 - tolalar boltli kontakt zulanishi; 3 - ulanish kontaktlarini izolyasiyalovchi eng; 4 - qo‘lqop; 5 - faza naychasi; 6 - muftalar tanasini zichlash uchun eng; 7 - erga ulanish zanjir o‘zliksizligini ta’minlovchi, o‘tkazgich.
|
|
2.14-rasm. Termik kirishishli ulash muftalarmontaji: a) - tolalar naychalaaring kirishtirish; b) - rostlagich tasmasini o‘ralishi; v) - qo‘lqoplar kirishtirish; g) -tolalarni boltli zaminlagichlarda biriktirib va ularni plastinali rostlagichlar bilan o‘rab biriktirish; d) - qoplama engini kirishtirish; s) - izolyasiyalovchi englarni kirishtirish; j) - shlangni kirishtirish; z) - erga zaminlagich o‘tkazgichni mahkamlash va ekranli tasma bilan o‘rash; i) - germetik tasmalarnio‘rash; k) – himoya qobig‘ini kirishtirish.
|
So‘ngi muftalar erga zaminlagich o‘tkazgichi va o‘tkazgich muftalar to‘plami bilan kiritilgan ulash muftalarida kavsharlanmagan erga zaminlagich tizimlari yordamida mahkamlanadi, va erga zaminlagich zanjiri o‘zliksizligini ta’minlaydi. Erga zaminlagich sim metallli kabelning qobig‘i ekran bilan ulanishini zichlovchi tasma bilan yopiladi, bu ulanishni emirilishidan himoya qiladi.
Muftaning erga zaminlagich simlari qayishqoq mis simlardan tayyorlanadi. Bu simlar kesimi quyidagicha bo‘lishi kerak:
- kabel tolalari kesimi 120 mm2 gacha bo‘lganida - 16 mm2;
- kabel tolalari kesimi 240 mm2 gacha bo‘lganida - 25 mm2.
Termik kirishishli muftalarni montaj qilishda qo‘rg‘oshinli muftalarni kavsharlash, muftani bitum bilan to‘ldirishlardagi ekologik zaharli operatsiyalardan xalos bo‘lish imkoniyati yaratiladi. Termik kirishishda ekologik xavfli zaxar ajralish gazlari yo‘q.
Sovo‘q kirishishli muftalar montaji. Bu muftalar termik kirishishli muftalar barcha afzalliklariga ega. Bundan tashqari, sovo‘q kirishishli muftalar montajida qizitish operatsiyasi zarurati yo‘q, bu esa termik kirishishli muftalar montajiga nisbatan, sovo‘q kirishishli mufta montaj vaqtini taxminan ikki martaga qisqartirish imkonini beradi.
Sovo‘q kirishishli mufta dastlab montaj bajarilishi davrida chiqarib tashlanadigan spiral ustiga tortib qo‘yilgan EPDM-rezinalardan tashkil topgan. Spiral ko‘rinishidagi ipni (kordani) chiqarib tashlashda muftalarning ikki tomonida maxsus qoldirilgan muftaning bo‘sh ipi osongina kirishishadi va bu kabelni to‘la berk zichlanishini ta’minlaydi.
Mexanik ta’sirlardan muftaning qalin devorlari qo‘shimcha himoya yaratadi. Bundan tashqari EPDM - rezina namlik ta’siriga, kislotaga, ishqorga va ultrafioletli nurlanishiga bardoshli.
2.15-rasmda bir tolali kabel uchun sovo‘q kirishishli ulash mufta ko‘rsatilgan.
2.16-rasmda bunday ulanish muftalarining asosiy operatsiyalari ko‘rsatilgan.
|
2.15-rasm. Sovo‘q kirishishli ulash mufta: 1- ekstrudirlangan ikki qatlamli silikonli tana; 2- yarim o‘tqazgichli plastina; 3- ERDM -rezinali umumiy himoya qobiq; 4- elektr maydonnini to‘g‘rilash uchun mastika; 5– zich berkishli mastika; 6- ulanish ekrani va mis simli to‘r; 7- biriktiruvchi gilza.
|
|
2.16-rasm. Sovo‘q kirishishli ulash muftalar montaji: a)-ulanadigan kabellar ekranini tayyorlash; b)- tolalarni bosimlab ulash; g)-kabel tolalari ulanish joylarni mufta bilan yopilishi; d)-muftaning ikkala tomonidan ham spiralli ipni sug‘o‘rinb olish; e)- kabelga kuchlanish o‘zatish uchun tayyor,mufta.
|
Termik kirishishli muftalar va sovo‘q kirishishli muftalar kabelning egiluvchanligini saqlaydi, davriy haroratlar o‘zgarishlarida shikastlanmaydi va aralash to‘proqli erlarda vaqt o‘tishi bilan yillar davomida bo‘zilmaydi. Muftalarning ko‘ndalang uzilish kuchi, o‘zish kuchining 60% ni tashkil qiladi. Bunday muftalarning to‘xtatgichli xususiyati shimdirilgan kog‘oz izolyasiyali kabellarning trassalarda qo‘shimcha sath balandligini oshirish ko‘lamini oshirish imkonini beradi.
Kabel tarmoqlari yo‘lida montaj ishlari tugatilgach ularni rejaga asosan ular koordinatalarini ishlatilayotganlari bilan biriktirish ishlari bajariladi. Agar yo‘l rejaga kiritilmagan bo‘lsa, uning ustidan aniqlovchi belgilari qo‘yiladi va ularga liniya bog‘lanadi. Agar kabel liniya bir necha parallel kabellardan iborat bo‘lsa, ularning har biri, shu raqamda bo‘ladi va qo‘shimcha harflar qo‘shiladi A,B, V va h. k. Ochiq yotqizilgan kabel liniyalari va ularning kabel muftalari belgilanishi cho‘p xat (berka) bilan ta’minlanadi: kabel va uch muftalar cho‘p xatlarida- navi, kuchlanishi, ko‘ndalang kesimi, tartib raqami yoki liniya nomi; ulanish muftalar berkalarida – mufta tartib raqami va o‘rnatilish oyi, kuni, yilida o‘rnatilgani. CHo‘p xatlar atrof muhit ta’siriga chidamli bo‘lishi kerak. Tanib olish belgilarida yig‘ma (paket) raqami ko‘rsatiladi (misol PK-17) va kuchlanish belgisi – qizil rangda; qolganlari qora. Belgilarni plastmassalarda bajarilishi, qo‘rg‘oshin va alyuminli cho‘p xatlarda mexanik qalam qo‘llaniladi. Uni qo‘llanilishi mexnik egovlash yo‘li bilan mustahkam va aniq belgilanadi. Bu usul mehnat unumdorligini sezilarli darajada oshiradi (1 soatda 26-30 birka).
1 kVgachabo‘lgan kabellarda to‘g‘ri burchak shaklli birka qo‘llaniladi, 1 kV dan yuqorilarida dumaloq ko‘rinishdagilar ishlatiladi.
Kabel liniyalarni ishlaga qabul qilish. KL ni ishga to‘shirishga qabul qilish tartibini tashkil qilish, xuddi HL nikidagi kabi. Farqi dasto‘rda to‘zilgan ishlatuvchi tashkilotga (buyurtmachiga) qurilish-montaj tashkiloti (pudratchi) tomonidan qabul qilish – topshirish va sinash hujjatlaridan iborat.
KL ni qabulqilish-topshirish dasto‘riga qo‘yidagilar kiradi:
KL ni fazalashtirish va tolalar bo‘tunligini tekshirish;
megaommetrda izolyasiya qarshiligini o‘lchash;
yuqori kuchlanishli to‘g‘rilangan tokda izolyasiyani sinash;
(20-35 kV KL lar uchun) tolalar aktiv qashiligini va tolalar ishchi sig‘imini o‘lchash;
so‘ngi muftalarlar erga zaminlagich qurilmalar qarshiligini o‘lchash;
KL larni ishlatishga topshirishda qo‘yidagilar tuzilishi va ishlatuvchi tashkilotga taqdimetilishi kerak;
ishchi chizmalar to‘plami bilan KL loyihasi;
KL pasporti;
ulanish muftalar o‘rnatilgan joylari ko‘rsatilgan va qo‘zg‘almas yo‘nalishga bog‘lab bajarilgan trassalar chizmasi;
muxandislik inshootlari bilan kesishish joylari ko‘rsatilgan KL yon tomon ko‘rinishli chizmasi;
montaj mintaqasida kabel keltirilganida barabandagi kabel holati haqidagi aktlar;
kabel jurnali;
KL ning barcha elementlari invintar hisob ro‘yxati;
er osti inshootlari bilan KL kesishishi ko‘rsatilgan berk ishlar aktlari;
kabel inshootlarida, bloklarda va transheyalarda kabellar montaj aktlari;
kabel muftalar aktlari;
izolyasiya qarshiligini o‘lchash protokollari;
kabel joylashtirilgandan keyin yuqori kuchlanishda KL izolyasiyasini sinash protokoli;
transheya va kanallarda joylashtirilganda yopishdan oldin, kabellarni qarab chiqish aktlari;
past haroratlarda kabellarni yotqizishdan oldin barabanlarda qizitish protokoli amalga kiritilgan
|
