Iqtisodiyotda axborot kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

73 
6. 
Jadval maydonlari uchun qanday ma’lumotlar turlaridan
foydalaniladi?
7. 
Postanovka ustasi nima dеgani?
 
 
9-mavzu. Mа’lumotlаr bаzаlаri vа kаttа xаjmdаgi mа’lumotlаr bilаn 
ishlаsh texnologiyalаri.  
REJA:  
1. Ma’lumotlar bazasi  
2. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi  
3. MBBT asosiy xususiyatlari  
Informatsion texnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora 
ortib borishi, ma’lumotlarning tez o‘zgarishi insoniyatni ma’lumotlarni o‘z vaqtida 
qayta ishlash choralarining yangi usullarini izlab topishga undamoqda. 
Ma’lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun ma’lumotlar bazasi (MB) ni 
yaratish, so‘ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb masalalardan 
biridir. Moliya, ishlab chiqarish, savdo-sotiq va korxonalar ishlarini ma’lumotlar 
bazasisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
So‘ngi vaqtlarda axborotli muhitda, katta o‘zgarishlar bo‘lib bormoqda. Ana 
shu o‘zgarishlar qog’ozsiz texnologiya zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bu esa o‘z 
navbatida, hisoblash texnikasining yanada keng rivojlanishiga sabab bo‘ladi. 
Axborotli muhitning kelajakda inson hayotida o‘rni va ahamiyati bugungi holatdan 
ancha yuqori bo‘lishi uchun bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalar ko‘lamini 
kengaytirish talab etiladi. Shuning uchun ijtimoiy faoliyatni zamonaviy 
kompyuterlar va avtomatlashtirilgan axborot tizimlari asosida qayta qurish, 
rivojlantirish va samaradorligini oshirish hozirgi kunning eng dolzarb 
muammolaridan biridir.
Boshqaruv jarayonidagi axborotlarni saqlash, saralash, uzatish, qabul qilish, 
qayta ishlash va foydalanish kabi amallarni o‘rganish va turli sohalarga tatbiq qilish 
mazkur mavzuning predmeti hisoblanadi.
Har qanday axborot tizimining maqsadi real muhit obyektlari haqidagi 
ma’lumotlarga ishlov berishdan iborat. Keng ma’noda ma’lumotlar bazasi - bu 
qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq obyektlari haqidagi 
ma’lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni 
tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma’lum bir qismi tushiniladi. 
Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o‘quv yurti va boshqalar.
Ma’lumotlar bazasini yaratishda, foydalanuvchi axborotlarni turli belgilar 
bo‘yicha tartiblashga va ixtiyoriy belgilar birikmasi bilan tanlanmani tez olishga 

74 
intiladi. Buni esa ma’lumotlarni tuzulmaviy tartiblashtirgan holda, ma’lumotlar 
bazasini boshqarish tizimlarini (MBBT) qo‘llabgina bajarish mumkin.
Informatsion tizimlarni yaratish bo‘yicha jadal harakatlar va ma’lumotlar 
hajmining tez sur’atlar bilan oshib borishi 60-yillar boshida maxsus “Ma’lumotlar 
bazasini boshqarish tizimi” (MBBT) deb ataluvchi dasturiy kompleksning 
yaratilishiga olib keldi.

Download 3,06 Mb.