252
4.
Ommaviy sanitar yo’qotishlar bo’lish ehtimoli;
5.
Ovqat mahsulotlari va suvnig zaharlovchi moddalar
va radioaktiv moddalar,
hamda baktyer ial vositalar bilan zararlanishi (ifloslanishi);
6.
Aholining zaharovchi moddalar va radioaktiv moddalar bilan hamda baktyer
iologik vositalar ta’sirida imuno-biologik holatining pasayishi;
Dushman tomonidan ommaviy zararlanish quroli qo’llanilishi sababli noqulay
sanitar holat ko’p hollarda FM shtabi va xizmatlarining ish hajmini ma’lum darajada
aniqlaydi.
Tinchlik va harbiy davrda epidemiyaga qarshi olib boriladigan tadbirlar.
Sanitar-gigienik va epidemiyaga qarshi tadbirlar aholi sog’lig’ini saqlash va
mustahkamlash hamda yuqumli kasalliklar prafilaktikasi va epidemik o’choqni
yo’qotishga qaratilgan. Bu tadbirlar fuqaro muhofazasining hamma davrlarida va
tabiiy ofat ta’sirini yo’qotish davrlarida o’tkaziladi. Shaharlarda
aholi yashaydigan
punktlarda, xalq xo’jaligi obyektlarida epidemiyaga qarshi tadbirlarni FM boshlig’i
tashqi llashtiradi, bu tadbirlarni amalga oshirishda bevosita FMTX boshlig’i
rahbarlik qiladi.
Epidemiyaga qarshi tadbirlar maqsadi:
Yuqumli kasalliklarning oldini olish, aholi orasida tarqalishiga yo’l qo’ymaslik
va epidemik o’choq vujudga kelganda uni yo’qotish.
Tadbirlar 2 guruhga bo’linadi:
1.
Epidemiyaga qarshi (proflaktik) tadbirlar.
2.
Yuqumli kasal paydo bo’lganda olib boriladigan tadbirlar.
Epidemiyaga qarshi tadbirlar kompleksi quyidagilardan iborat.
1.
Aholi o’rnashgan tumanlarda va qutqarish-tiklash ishlari olib borilayotgan
joylarda epidemik qidiruv ishlarini olib borish.
2.
Yuqumli kasallarni yer
ta aniqlash, alohidalash va yotqizish.
3.
Yuqumli kasallikning har birini epidemologik tekshirish.
4.
Yuqumli kasalni ko’chirishda himoyalanish tadbirlarini o’tkazish.
253
5.
Ko’rsatkichga qarab dezinfeksiya, dezinseksiya va dyer atizatsiya o’tkazish.
6.
Baktyer iya tashuvchini hisobga olish, uni yo’qotish.
7.
Yuqumli kasal bilan muloqatda bo’lganlarni hisobga olish va kuzatish.
8.
Aholiga nisbatan shoshilinch profilaktika va shoshilinch emlash o’tkazish.
9.
Karantin va kuzatib borish (obsyer vatsiya) tadbirlarini olib borish
(kuzatishga asosan)
10.
Tugatilgan epidemologik o’choqda epidemik kuzatish.
11.
Aholining turmush va mehnat sharoitini yaxshilash.
12.
Aholini jismoniy chiniqtirish va rivojlantirish.
Emlash asosiy tadbir hisoblanadi, chunki inson organizmida xavfli infeksiyaga
nisbatan bardosh ber uvchi holat (immunitet) hosil bo’ladi. Tinchlik davrida
ma’lum hududda kasallik paydo bo’lib, tarqalish ehtimoli bo’lganda
yoki chetdan
kirib kelish xavfi bo’lganda emlash o’tkaziladi. Ommaviy emlash-xavfli holatlar
paydo bo’lganda yoki epidemik o’choq vujudga kelganda amalga oshiriladi.
Oldini olish tadbirlariga yana ko’rsatish mumkin: aholi yashaydigan hududlarni
o’z vaqtida axlatlardan tozalash, axlatxonalarni, yashiklarni toza tutish, aholini toza
ichimlik suvi bilan ta’minlash, umum ovqatlanish joylarining,
bozorlarning
sanitariya holatini yaxshilash va boshqa tadbirlar.
Yuqumli kasal paydo bo’lganda-
infeksiya manbaini topish, kasallikning
tarqalish sababini aniqlash, kasal bilan muloqotda bo’lganlarni bilish,
karantin va
kuzatib turish va boshqa tadbirlar amalga oshiriladi.
Shuni bilish kerakki jami tadbirlarning 2 guruhga bo’linishi nisbiydir, chunki bu
tadbirlar bir vaqtning o’zida ham oldini olish va yo’qotish tadbirlaridir.
Baktyer ialogik quroldan himoya tadbirlari unumli bo’lishi mumkin, qachonki
bunga tayyorgarlik tinchlik davrida olib borilsa va faqatgina FMTX tomonidan
emas, balki aholining aktiv qatnashishi bilan ham.
Tinchlik davrida FMTX epidemiyaga qarshi rejalarni ishlab chiqishi,
tibbiyot
muassasalarini tayyorlash shartdir. Ommaviy kasallanish xavfi tug’ilganda aholi
254
tomonidan keng miqyosda shaxsiy himoya vositalaridan, himoya inshootlaridan
foydalanish katta ahamiyatga ega.
Baktyeriologik hujum xavfi bo’lganda
FMTX
tomonidan quyidagi tadbirlar
bajariladi.
-barcha kuch va vositalarni to’liq tayyorgarlikka olib kelish;
-maxsus epidemiyaga qarshi olib boriladigan ishlarni qaytarish (suv, havo, ovqat va
boshqalar);
-aholi o’rtasida emlash va qayta emlash o’tkazish;
-hamma tuzilma va muassasalarning baktyer ial qurol qo’llanilishi sharoitida
ishlashga tayyor ekanligini tekshirish;
-aholini ko’chirish yo’nalishlarida epidemiyaga qarshi ishlarni olib borish;
-suv, ovqat mahsulotlarining ifloslanmasligini tekshiruvchi SENM ustidan nazoratni
kuchaytirish;
-aholini baktyer ial quroli qo’llanganda o’z-o’ziga va boshqalarga yordam
ko’rsatishga o’rgatish;
-aholiga qo’shimcha miqdorda dorilar, bog’lov vositalari, dezinfeksiyalovchi yer
itmalar sotilishini tashqi l etish.
Yuqorida qayd etilgan tadbirlarning tinchlik
davrida va dushman hujumi
davrida amalga oshirilishi – FMTX asosiy vazifasi aholi sog’lig’ini saqlash
vazifasini bajarishga zamin yaratadi.
