|
Fizikadan tajriba ishlarini
|
| bet | 20/37 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 3,78 Mb. | | #140601 |
Bog'liq механика тажриба-2023-2024Ishni bajarish tartibi:
1.Qurilmani 1-rasmdagidek yig’ing.
2.Cobra3 blokidagi “Taymer 1” kirish qismini mikrofon-kuchaytirgichning chiqish qismi bilan ulang.
3.Chastotani o’lchash uchun “Timer/counter ” dasturini ishga tushiring va 2-rasmda ko’rsatilganidek parametrlarni sozlang.
2-rasm. Tovush tezligini o’lchash uchun dastur oynasi.
4.Tovushni tarqalish va qabul qilish oralig’ini taxminan 30-40 sm qilib belgilang.
5.Tovush tezligini o’lchash jarayonini yuqoridagidek tartibda kamida 5 marta takrorlang.
6.Mikrofonni 10-15 sm ga o’zgartiring, yuqorida keltirilgan yo’riqnoma bo’yicha tovush tezligini kamida 5 marta o’lchang.
7.Tovushni qabul qilish va uzatish orasidagi masofani taxminan 60-70 sm qilib olib, o’lchashlarni 5 marta takrorlang.
8.5-7-bandlarning natijalarini 2-jadvalga kiriting. O’lchash xatoligini baholang.
2-jadval
T/r
|
1
(5-band)
|
2
(6-band)
|
3
(7-band)
|
|
|
%
|
1
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
|
|
O’rt. qiymat
|
|
|
|
|
|
|
2-topshiriq:
Laboratoriya termometri yordamida xonaning haroratini o’lchang. Ishning nazariy qismida keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib, tovush tezligining olingan qiymatlari bilan jadvaldagi natijalarni taqqoslang. Ma’lum qiymatlar sifatida tovushning C dagi tezligidan foydalaning.
Nazorat savollari
1.Tovush deb nimaga aytiladi?
2.Tovush to’lqini qanday to’lqin?
3.Tovushning turli muhitlarda turlicha tarqalishini tushuntirib bering.
4.Tovishning tarqalish tezligi qaysi formula yordamida topiladi?
5.Tovushning tarqalish tezligi masofaga qanday bog’liq?
Tajriba ishi №11
Mavzu: Turg’un ultratovush to’lqinlarining to’lqin uzunligini aniqlash
Ishning maqsadi:
1) To’lqinning tarqalish yo’nalishiga qarab ultratovush qabul qilgichni siljitish usuli orqali turg’un ultratovush to’lqinining intensevligini aniqlash;
2) Qabul qilgichning kuchlanishi va ekrangacha bo’lgan masofa (d-x) orasidagi bog’lanish grafigini chizish;
3) Ultratovush to’lqinining to’lqin uzunligini aniqlash.
Kerakli asbob va uskunalar:
1-rasm:Tajriba qurilmasi
Nazariy qism
Ultratovush to’lqini metall plastinada sinadi, qaytgan to’lqin amplituda va faza bo’yicha mos kelgan tushuvchi to’lqin ustiga tushadi. Berilgan to’lqinning intensivligi harakatlanuvchi ultratovush qabul qilgich yordamida tarqalishi bo’ylab o’lchanadi. Ultratovush qattiq tekislik bilan ta’sirlashganda to’la qaytadi.
Tushuvchi va qaytuvchi nurlarning amplituda va chastotasi bir xil. Tushuvchi bo’ylama tovush to’lqini P1 va qaytuvchi bo’ylama tovush to’lqini P2 ning ustma-ust tushishi P=P1+P2 turg’un to’lqinni vujudga keltiradi.
Matematik hisob-kitoblarni yengillashtirish maqsadida to’g’ri chiziqli to’lqinlar birinchi yaqinlashish sifatida ko’rib chiqiladi, ya’ni amplitudasi teskari proporsional ravishda o’sib boruvchi sferik to’lqinlarning real holati hisobga olinmaydi.
2-rasm :Komponentni tuzilishi (t-uzatkich, r-qabul qiluvchi, sc-ekran)
Agar d qabul qilgich va uzatkich orasidagi masofa berilsa u holda faza va vaqtga nisbatan (2-rasm) qaytuvchi to’lqin P1=(x,t) tushuvchi to’lqin P2 (x,t) ning o’zgaruvhcan tovush bosimi uchun quyidagiga egamiz:
P1(x,t)=Posin2π(
P1(x,t)=Posin2π( (1)
Ushbu ikki to’lqinning qo’shilshi natijasida P1 (x1,t) turg’un to’lqin hosil bo’ladi:
P (x,t)= P1 (x,t)+ P2 (x,t)
P (x,t)=2Posin2π( cos2π( (2)
P (x,t) turg’un to’lqin fazo va vaqtda davriyligi bilan xarakterlanadi.O’zgaruvchan tovush bosimining bir qismi cos=1 bo’lganda doim maksimum hisoblanadi,boshqacha aytganda, o’zgaruvchi 0,π,2π,3π,…bo’lganda. Lekin bu faqat (n=0,1,2,…) bo’lgandagina o’rinlidir.
O’zgaruvchan tovush bosimi amplitudasi qaytargichda (x=d,n=0)maksimal qiymatni qabul qiladi. Bundan tashqari turg’un to’lqinlar bosimlari maksimumlari orasidagi masofa λ/2 ga teng.
|
| |
