37
Berilgan aylana bilan to‘g‘ri chizig‘ni tutashmasini ko‘rib o‘tamiz. to‘g‘ri chiziq aylana
bilan kesishmagan holati bo‘lgani uchun, tashqi tutashmalar turkumiga kiradi.
Birinchidan berilgan to‘g‘ri chiziqqa R1 masofada parallel chiziq o‘tkaziladi. Ikkinchidan
O aylana markazidan (R + R
1
) masofada yoy chiziladi. To‘g‘ri chiziq bilan yoy o‘zaro
kesishib O1 tutashish markazi xosil boladi. O1 dan berilgan to‘g‘ri
chiziqqa
perpendnkulyar tushirib T nuqtani, O1 bilan O ni birlashtirib aylanadagi T
1
nuqtani
topamiz. Shakldagi chizmani ham huddi yuqoridagi usul bilan chiziladi.
Bu ichki
tutashma bo‘lgani uchun qo‘shimcha R 2- R radiusda aylana chiziladi.
Radiusi R va markazi O nuqtada bo‘lgan aylana va bu aylanani kesib o‘tuvchi AB
to‘g‘ri chiziq R
3
radius bilan tutashtirilsin bunda tutashma chiziqlarga tashqi tomondan,
aylana esa tutashmaga ichki tomondan urinsin. Aylana radiusi R dan tutashma radiusi R
3ni ayrib, shu R- R 3 ayirma bilan aylana markazi O dan yoy chizamiz So‘ngra AB to‘gri
chiziqqa parallel qilib R 3 masofada to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz va uning yoy bilan
kesishgan Oi nuqtasini topamiz. Bu O nuqta tutashish markazi bo ladi. 3ndi O va Oi
nuqtalarni o‘zaro
birlashtirib, OO
1
to‘g‘ri chizig‘ni ng aylana bilan
kesishib T nuqtasini tonamiz. Yana O
1
nujtadan
AB
to‘g‘ri
chiziqqa
perpendikulyar tushirib T1 nuqta
aniqlanadi. O1 nuqta orqali T va T1
nuqtalarni R3 radius bilan tutashtirilsa
bu izlanayotgan tutashma boladi.
ll.Radiuslari
R va Ri hamda
marazlari O va Oi nuqtalarda bo‘lgan
aylanalar berilgan R
2
radius bilan
tutashtirilsin
bunda O markazdan R-
R
2
radius bilan, O
1
markazdan esa
R
1
+R
2
chiziladi, ular ozaro kesishib
tutashish markazi 0
2
nuqtani beradi.
12-rasm.
Bu 0
2
nuqta bilan Oi va O markazlarni tutashtiruvchi to‘gri chiziqlar aylana va yoy
bilan tegishli ravishda kesishib tutashиш nuqtalari T va T
1
nuqtalarni beradi.
12.
Radiuslari tegishlicha bo‘lgan
uchta aylanani, radiusi berilgan yoy bilan
tutashishini ko‘rib o‘tilgan. Bu chizmani bajarish oldingi chizmani bajarishni
o‘zginasi bo‘lib,
ichki tutashmada O
4
ni topish uchun radiuslar farqi olinadi. O
4
-
tutashmani markazi bulib tashqiy tutashmada radiuslar yig‘indisidir.
13-rasm.
38
Podveskani
kontur
chizmasini
o‘rsatilgan.Kontur
chizmani
bajarishdan oldin Podveskani to‘la
chizmasini chizish talab qilinib, bu
erdagi tutashmalar markazi, tashqiy
va ichki tutashmalar va alohida
elementlarni
o‘lchamlari
ko‘rsatilishi
shart.
Berilgan
o‘lchamlar va kattaliklar bo‘yicha
aylanalarni o‘zaro
joylashishi va
markazini aniqlaymiz markazni
topishni tahlil qilingan bo‘lib 80-
30-50 mm.
