|
“RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN – TA’LIM – ISHLABBog'liq inklyuziv-madaniyat-inklyuziv-ta-lim-muvaffaqiyatining-asosiy-omili
“RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN – TA’LIM – ISHLAB
CHIQARISH INTEGRATSIYASINI T AKOM ILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI ”
MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
2023-yil, 22 – noyabr
179
kerak.
Inklyuziv madaniyatni shakllantirish jarayonining asosiy maqsadi, birinchi navbatda,
alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan shaxslarni ijtimoiylashtirish va jamiyatga integratsiya qilishdir.
Ta'lim muassasasi inklyuziyani amalga oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishi
mumkin, ammo inson omilini istisno qilib bo'lmaydi.
Ushbu xususiyatni hisobga olgan holda
ilmiy-metodik adabiyotlarda inklyuziv ta’limni amalga oshirishdagi to‘siq va qiyinchiliklarni
bartaraf etish dolzarb masala bo‘lib qolayotgani qayd etilgan.
Inklyuziya tushunchasi quyidagi qoidalarni o'z ichiga oladi:
- insonning qadr-qimmati uning qobiliyati va yutuqlariga bog'liq emas;
- har bir inson his qilish va fikrlash qobiliyatiga ega;
- har bir shaxs muloqot qilish va uni eshitish huquqiga ega;
- hamma odamlar bir-biriga muhtoj;
- xilma-xillik hayotning barcha jabhalarini yaxshilaydi.
Fuqarolik jamiyatining rivojlanishi "inklyuziv madaniyat" tushunchasiga jiddiy e'tibor
qaratishga olib keldi, bu jamiyatning barcha a'zolarining rivojlanishini rag'batlantiradigan, har bir
insonning qadriyatlari qabul qilinadigan xavfsiz, bag'rikeng odamlar jamoasi sifatida talqin etiladi.
Bu jamiyat rivojlanishining ma'lum, etarlicha yuqori darajasidagina mumkin.
Madaniyat falsafiy kategoriya sifatida jamiyat taraqqiyotidagi maʼlum bir tarixiy bosqichni
aks ettiradi, odamlar hayoti va faoliyatini tashkil etish shakllari, oʻzaro munosabatlari, shuningdek,
ular yaratgan moddiy va maʼnaviy qadriyatlardagi maqsadli yoʻnalishlarni belgilaydi va
tavsiflaydi.
Rivojlangan inklyuziv amaliyotga ega bo'lgan G'arbiy Evropa mamlakatlarida imkoniyati
cheklangan shaxslar guruhlarda o'zaro aloqada bo'lgan ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari
uchun ham qiyinchiliklar paydo bo'ladi.
Ammo Evropa mamlakatlarida "imkoniyati cheklangan
shaxs" tushunchasi mavjud emas, ular "ehtiyojlari yuqori bo'lgan shaxs" atamasini ishlatishadi.
Inklyuziv madaniyatni shakllantirish masalalari, birinchi navbatda, "inklyuzivlik sub'ekti"
tushunchasi va jamiyatning unga bo'lgan munosabati bilan bog'liq.
Inklyuzivlik nogiron kishining
barcha ijtimoiy jarayonlarda, ta'limning barcha darajalarida, bo'sh vaqtlarida, ishda, turli ijtimoiy
rol va funktsiyalarni amalga oshirishda cheksiz ishtirokini ta'minlaydi.
Ta'lim jarayoni ishtirokchilarining inklyuziv madaniyat darajasiga o'rnatilgan stereotiplar
va afsonalar, jamiyatning fikrlari katta ta'sir ko'rsatadi, ular orasida salbiy ham bor.
Masalan,
"nogiron" har doim jamiyat tomonidan "mehnat va kasbiy faoliyatga yaroqsiz shaxs" sifatida qabul
qilingan.
Mavjud ijtimoiy stereotiplar bilan birga, befarqlik, nogiron kishiga qiziqish yo'qligi va
bu odamlarni tushunishni istamaslik ham mavjud.
Jamiyatning nogiron kishi haqidagi noto'g'ri
g'oyasi tushunmovchilikni keltirib chiqaradi va u bilan muloqot qilishdan qochadi.
Shu bilan birga,
ma'lum bir sog'lig'i bilan bog'liq muammolarga duch kelgan odam bilan aloqa qilganda, odamlar
bu nogiron kishi qiziqarli suhbatdosh bo'lishi mumkinligiga amalda ishonch hosil qilishadi.
Respublikazda inclusive talimni rivozhlanishiga bugungi kunda katta ahamiyat
qaratilmokda, chunki, Uzbekistonda inclusive talim – davlat siyosati darazhasiga kutarilgan
masalalardan biridir.
Ayni paytda O‘zbekistonda inklyuziv o‘qitish amaliyotining mintaqaviy
modellari faol shakllana boshladi, ularda alohida ta’limga muhtoj bolalar (nogiron bolalar, uzoq
vaqt davomida kasal bo‘lgan, rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan, sog‘lig‘i cheklangan bolalar)
umumiy ta’lim jarayoniga kiritiladi.
Inklyuziv madaniyat kontseptsiyasining terminologik tahlili uning zamonaviy
universitetlarning ta'lim makonining chegaralarini kengaytirish muammosi bilan bog'liqligini
|
| |
