K avargullilar tartibi (Capparidales).
Krestguldoshlar oilasi (Cruciferae)
K restguldoshlar oilasi 35 taav lo d, 30000 g a y a q in tu m io ‘zich ig a
oladi. Bu katta oilaga bir yillik, ikki yillik va k o ‘p yillik o 'sim liklar
kiradi. Gullari ko'p incha sariq yoki oq, b a ’zan pushti, binafsharang
bo ‘lib, shingil yoki tuvak shakldagi guldastaga to ‘plangan. Gulko-
sachasi barvaqt to ‘kilib ketadigan to ‘rtta kosabargchadan iborat.
Gultoji qaram a-qarshi ketadigan to ‘rtta tojbargdan tuzilgan (shu
ning uchun bu oila krestguldoshlar deb ataladi).
Changchisi oltita, ulardan ikkitasi qisqa b o ‘lib, tashqi doirani,
to ‘rttasi esa ichki doirani hosil qiladi. Ustki, ichidan b o ‘yiga qarab
ketgan soxta to ‘sig‘i borligidan bu tugunchasi soxta ikki uyali deb
ataladi. M evasi q o ‘zoqdan yoki q o ‘zoqchadan iborat, yetilganda
ikki pallasi tushib ketib, o ‘rtasidagi pardasim on to ‘sig ‘i qoladi. Bu
to ‘siqqa urugMari birikkan b o ‘ladi. B a’zilarida m eva yong‘oqcha
shaklida, urugM endosperm siz, am m o moy k o ‘p boMadi.
K restguldoshlar yopiq urug‘li o ‘sim liklam i eng yirik oilalaridan
b o ‘lib shim oliy yarim sharning asosiy o ‘rta va sovuq m intaqa vilo-
yatlarida k o ‘p o ‘sadi.
K restguldoshlar oilasiga sabzavot ekinlari (karam , sholg‘om,
turp, rediska, xren) va moyli ekinlar (undov, gorchitsa) ham kiradi.
0 ‘rta O siyoda krestguldosh o ‘sim liklarining quyidagi turkum -
lari: karam (Brassica), turp (Raphanus), o ‘sm a (Isatis) ekiladi. Yov-
voyi holda o ‘sadigan turkum lardan chitir - Strigosella, achambiti
(Capsella), m akkajo‘xori (Lepidium ) k o ‘p o ‘sadi.
63- mashg'ulot.
O ddiy karam (Brassica olerceae)
gulini o ‘rganish
Asbob va materiallar:
ger-
bariy, karam ning tirik yoki
fiksatsiya
qilingan
gullari,
ch o ‘ntak lupasi, laboratoriya
asboblari.
Ishlash tartibi
Karam guli
lupada
tekshiriladi.
U ning
guli yirik b o ‘lib, shingil shak
lida guldastaga to ‘plangan.
G ultojbarglari - ikki doirada,
ichki doiradagi bargchaning
tagi
xaltachasim on b o ‘rtib
chiqqan. G ultojbarglari rangi
oq, bir sathda (bir doira ya
sab) qarama-qarshi joylashadi.
Changchilari ipning uzun-qisqaligi jihatdan ikki doira (ikkitasi
tashqi va to ‘rttasi ichki doira) yasab joylashadi. Q isqa changchilar
gultojbarg bilan navbatlashib kosabargcha qarshisiga o ‘m ashadi.
Uzun changchilar esa tojbarg qarshisida joylashadi. Gul m arkazida
urug‘chi o ‘m ashadi, uning ustunchasi qisqa, tum shug‘i boshcha-
simon b o ‘ladi.
U rug‘chi tugunchasi tagiga yaqinroq joyidan k o ‘ndalangigi ke-
silib, lupada tekshirilsa, uning ikki uyachali ekanligi va har uyada
74- rasm.
B osh karam:
a - shingilli to 'p g u l; b - bargsiz gul; d - gul dia
gram m asi; e - q o 'z o q m evasi.
to ‘siq chetlariga o ‘m ashgan k o ‘p m iqdorda urug‘kurtak borligini
k o ‘rish mumkin.
K restguldoshlar oilasining boshqa vakillari gerbariy orqali
o ‘rganiladi va daftarga karam gulining diagram m asi chizilib, for
m ulasi yoziladi.
|
