m ikroskopning kichik, keyin esa katta qilib ko 'rsatadigan obyek
tivida tekshiriladi.
G ‘o ‘za guli changdonining k o ‘ndalang kesim i m ikroskopda tek-
shirilganda, uning to ‘rt xonadan iborat ekanligi k o ‘rinadi. Chang-
donning m arkaziy qism ida ikkala changdonni ulab turadigan
ulagich b o ‘ladi. Ulagich m arkaziy parenxim a to ‘qim adan
iborat
b o ‘lib, unda bitta o'tkazgich b o g ‘lam joylashgan. C hangdon sirt
tom ondan epiderma va kutikula bilan qoplangan. Changdon uyalari-
ning devori fibroz deb ataladigan qavat bilan qoplangan boMib, ichi
gul changlari bilan toMa boMadi. G ‘o ‘za gulining changida har bir
chang sirti
ekzina deb ataladigan qalin,po‘st bilan o ‘ralgan boMadi.
Ekzina qavatining sirtida tikan singari o ‘siqlar boMadi va o ‘siqlar
yordam ida chang urug‘chi tum shuqchasida yaxshi ushlanib turadi.
Changing b a ’zi joylarida teshikchalar ham boMadi.
V oyaga yetgan chang vegetativ - katta, generativ - kichik hu-
jayralardan iborat boMadi. Yetilgan chang o ‘sishida undagi intina
chang
naychasini hosil qiladi, bu naycha ekzina (p o ‘st) teshigi
orqali tashqariga chiqadi. G enerativ hujayra esa boMinib, ikkita
sperm iy hosil qiladi.
G ‘o ‘za guli changining rasmi daftarga
chizib olinadi va uning
qismlari yozib q o ‘yiladi.
U ru g ‘chi - ginetseyning tuzilishi. Gul m arkazida bir yoki bir
nechta urug‘chi joylashadi. H ar bir urug‘chi bitta yoki bir nech-
ta birikkan u ru g‘chi bargdan rivojlanadi. U rug‘chi uch qismdan:
ogMzcha, ustuncha va tugunchadan iborat. Tuguncha urug‘chining
asosiy qismi hisoblanadi.
U rug ‘chi bargining yuqorisi,
odatda,
birikm asdan ochiq qo-
ladi, y a ’ni tum shuqchaga ayla-
nadi. Tum shuqcha qirralari tugun
cha xonalarining sonini bildiradi.
OgMzchaning vazifasi chang qabul
qilishdir. Tuguncha bilan tum shuq-
46- rasm.
Tugunchalaming ko'rinishi:
cha 0
1) ustki tuguncha; 2) ostki tuguncha.
47- rasm.
Har xil tugunchalaming ko‘ndalang kesimi
a) bir mevabargning bir xonasi; b) to‘rtta mevabargli
tugnnchaning bitta xonasi; d)
ikki mevabargli tugun-
chaning ikki xonasi.
1) tuguncha devori; 2) uyasi; 3) urug'kurtak
Tuguncha gul o ‘rnida qanday
joylashishiga qarab yuqorigi,
pastki va o ‘rta tuguncha deb
ataladi (46- rasm). Ustki tu-
gunchada g u l qismlari tugun
cha ostiga o ‘m ashadi. Buni
olcha, o ‘rik gullarida k o ‘rish
mumkin.
Pastki tugunchada,
aksincha, gul b o ‘laklari tu
guncha o ‘m iga joylashadi.
M asalan, q oqio‘tda, behida,
olmada. Tuguncha hosil qi-
luvchi urug‘chi barglari soniga qarab bir xonali, ikki xonali va k o ‘p
xonali b o ‘lishi mum kin. Tugunchaning ichki b o ‘shlig‘ida urug‘-
kurtaklar joylashgan. U ru g ‘kurtaklar soni o ‘sim liklarda turlicha,
masalan, k o ‘knorida bir necha m ing b o ‘lishi m um kin (47- rasm).
Gul u rug‘chi va changchisining bor-yo‘qligiga qarab,
bir jinsli,
yoki ikki jinsli b o ‘ladi. Ikki jinsli gullarda chanchi ham urug‘chi
liam b o ‘ladi. Bir jinslilarda esa yo urug‘chi, yo changchi b o ‘ladi.
M asalan, qovoq, qovun, m akkajo‘xori guli ayrim jinsli gullarga ki
radi.
Ayrim jinsli gullar bitta o ‘sim likda joylashsa, bir uyli
0‘sim-
liklar deb ataladi. M asalan: qarag‘ay, tarvuz, yongoq, qovun. A gar
changchi guli bir o ‘sim likda, urug‘chi gul ikkinchi o ‘sim likda
bo‘lsa, ikki uyli o ‘sim lik deyiladi. M asalan: pista, nasha, tol, terak,
/aran g daraxti va boshqalar.
