• Q o‘ng‘irboshsim onlar kenja oilasi (Poaeideae)
    		•

    Tariqsimonlar kenja oilasi (Panicoideae)




    Download 3,97 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet107/118
    Sana23.11.2023
    Hajmi3,97 Mb.
    #104324
    1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   118
    Bog'liq
    Botanikadan amaliy mashg\'ulotlar. Mo\'minov M

    Tariqsimonlar kenja oilasi (Panicoideae)
    Bu kenja oila, odatda, o ‘tchil, b a ’zan tanasi y o g ‘ochlangan 
    o ‘sim liklardan iborat, boshogM yakka gulli, y a ’ni boshoqda yax­
    shi rivojlangan bitta onalik yoki bitta otalik guli boMadi. boshoq 
    qobigM, odatda, ikkitadan k o ‘p. Bu kenja oilaga quyidagi avlodlar 
    kiradi:
    M akkajo‘xori (Zea) avlodi, uning ju d a k o ‘p navlari Yer shari- 
    ning o ‘rta mintaqali hududlarida o ‘stiriladi.
    J o ‘xori (Sorghun) avlodi poyasi baland o ‘sadigan bir yillik yoki 
    k o ‘p yillik o ‘tsim on o ‘simlik. Poyasi baland uchi ro ‘vaksim on 
    to ‘pgul bilan tugallanadi. 0 ‘zbekiston va Turkm aniston Respub- 
    likalari hududlarida j o ‘xorining q o ‘qonjo‘xori turi (Sorghun cer- 
    nuum ) k o ‘p o ‘stiriladi. Q o ‘qonjo‘xori - bir yillik o ‘simlik. Poyasi- 
    ning uchi to ‘p gulli, tagidan pastiga yoysim on bukiladi, bu b a ’zan 
    oqjo‘xori deb ham yuritiladi.
    G ‘um ay (Sorghum halepense) - 0 ‘rta O siyoda k o ‘p o ‘sadigan 
    yillik zararli begona o ‘t.
    Tariq (Panisum ) avlodining tropik va o ‘rta m intaqalarda 
    o ‘sadigan 4 ta turli boMib, bundan uchtasi begona o ‘simlik, bittasi 
    ekiladigan oddiy tariqdan iborat.
    Itqo‘noq (Setaria) avlodining H am do‘stlik davlatlari hududida 
    beshta turi o ‘sadi, bundan bittasi ekiladigan q o ‘noqdan iborat.
    Sholi (Oryza) avlodi - bir yillik va ko ‘p yillik o ‘simlik, poyasi 
    uchida yirik tarvaqaylagan ruvagi bor. Guli ikki jin sli, changchisi 
    oltita. Bu avlodning 20 ta turi bor. Bu turlardan ikkitasi ekiladi. 
    0 ‘zbekistonda bitta turi (O ryza sativa) o ‘stiriladi. Sholi (guruch)

    oziq-ovqat m ahsuloti b o ‘lish jihatidan yer yuzida bu g ‘doydan ke- 
    yingi ikkinchi o ‘rinda turadi.
    Q o‘ng‘irboshsim onlar kenja oilasi (Poaeideae)
    Bu kenja oilaga kiradigan o ‘sim liklar boshog‘ida qobiq ikkita, 
    boshoqchasi bir gulli yoki k o ‘p gulli b o ‘ladi. B uning quyidagi av- 
    lod va turlari m uhim hisoblanadi.
    Suli avlodi (Avena)ning 0 ‘zbekistonda 14 turi o ‘sadi. Ekiladi- 
    gan suli (A. sativa) bir yillik, o ‘zidan changlanadigan o ‘simlikdir.
    Q o ‘n g ‘irbosh avlodi (Poa)ning 100 dan ortiq turlari H am do‘stlik 
    davlatlari hududlarida o ‘sadi: bular o ‘tloqlarning asosiy qismini 
    tashkil etadi. Begona o ‘t tariqasida o ‘sadigan bitta turidan boshqasi 
    k o ‘p yillikdir.
    Yaltirbosh avlodi (Brom us)ning 44 turi H am do‘stlik davlatlari 
    hududlarida o ‘sadi. U lar tirik ruvaksim on to ‘pgulga ega b o ‘gan 
    k o ‘p yillik va bir yillik o ‘simlikdir. Yaltirboshning k o ‘p yillik tur­
    lari, ayniqsa, kiltiqsiz yaltirbosh (B. Inerm is) m ollarga oziq b o ‘lish 
    jihatidan katta aham iyatga ega.
    B ug‘doyiq turkum i (q o‘shilib)ning 50 dan ortiq turi H am do‘stlik 
    davlatlari hududlarida o ‘sadi. Bular uzun ildizpoyali k o ‘p yillik 
    o ‘simlikdir. B ug‘doyiq m ollarga ovqat b o ‘lish jihatidan katta aha­
    m iyatga ega, uning b a ’zi turlari atayin ekib turiladi. B ug‘doyiq o ‘ti 
    o ‘tloqlarda, dashtlarda va to g ‘ etagi hududlarida k o ‘p o ‘sadi. Bu 
    o ‘simlik ildizpoyasidan tez k o ‘payib keta oladi. B ug‘doyiq yem- 
    xashak uchun o ‘rib olinadigan qim m atbaho o ‘sim lik boMishi bilan 
    birga, dehqonning k o ‘p kuchini oladigan begona o'tdir. B ug‘doyiq 
    0 ‘zbekistonning ham m ayerida o ‘sadi.
    B ug‘doy avlodi (Triticum ) Yer sharida yashovchi aholining 
    asosiy ovqat m ahsulotini beradigan o ‘simlikdir. Bu avlodga 19 
    ta b ug‘doy turlari kiradi. Bulardan 4 tasi yovvoyi holda o ‘sadi. 
    B ug‘doy bir yillik (bahorgi) va ikki yillik (kuzgi) o ‘simlik.

    A rpa avlodi (H ordeum )ga Yer sharining ham m a q it’alarida 
    o ‘sadigan 18 tur arpa kiradi. H am do‘stlik davlatlari hududlarida 
    arpaning y o w o y i turlaridan 10 tasi bir yillik va ikki yillik o ‘sim lik 
    tariqasida o ‘sadi. O ddiy а ф а (H. Vulgare) 0 ‘zbekistonning ham ­
    m a jo y id a ekiladi. А ф а m ollarga ozuqa b o ‘lishi jihatidan katta 
    aham iyatga ega. 0 ‘rta O siyoda poyaning tag tom oni piyozsim on 
    y o ‘g ‘onlashadigan y o w o y i а ф а , tak-tak (H. V ulbosum) mollarga 
    ozuqa b o ‘lishi jihatdan muhimdir. B u g ‘doy va а ф а oziqa m ahsuloti 
    berishi, yem -xashak va texnika ekini b o ‘lishi jihatidan katta aham i­
    yatga ega.

    Download 3,97 Mb.
    1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   118




    Download 3,97 Mb.
    Pdf ko'rish