U bilan ifodalanadi.  Agar kaskad tok bilan boshqarilsa va tokli chiqishga ega bo‘lsa, kuchaytirgich  tok kuchaytirgich

Elektr quvvat tok yoki kuchlanish kvadratiga proporsional bo‘lgani sababli 
kuchlanish va tok kuchaytirish koeffitsiyentlari uchun mos ravishda quyidagilarni 
yozish mumkin: 
U
U
K
дБ
K
lg
20
)
(
=
va
I
I
K
дБ
K
lg
20
)
(
=
Agar alohida kaskadning kuchaytirish koeffitsiyenti dBlarda ifodalangan 
bo‘lsa, ko‘p kaskadli kuchaytirgichning umumiy kuchaytirish koeffitsiyenti alohida 
kaskadlar kuchaytirish koeffitsiyentlari yig‘indisiga teng bo‘ladi. K
U 
ning 
detsibellarda va nisbiy birliklardagi qiyosiy qiymatlari 6.1-jadvalda keltirilgan. 
Kuchaytirgichlarning chiqish kaskadlari (ChK) yuklamada 0,01÷10
2
Vt 
bo‘lgan yetarlicha katta quvvatni ta’minlashi zarur. Buning uchun ChKlari 
tranzistorlari tok va kuchlanishlarning katta qiymatlarida ishlashi kerak. Demak, 
kuchlanish manbaining asosiy quvvatini iste’mol qilishi kerak. Shuning uchun 
FIKni oshirish maqsadida sokinlik rejimida (ya’ni signal bo‘lmagan holda) 
kaskadning toki nolga yaqin bo‘lishi maqbul. 
Emitter qaytargich turdagi bir taktli ChKlar A sinf rejimida va ularning 
FIKning kichikligi sababli chiqish quvvatining kichik qiymatlarida ishlaydi. 
Chiqish quvvati katta ChKlarda faqat ikki taktli kuchaytirgich kaskadlar V va AV sinf 
rejimlarida tranzistorlarning ketma-ket ishlatiladi. Bunday kuchaytirgichlar ishlashi bilan 
ta’minlanadi. 
Komplementar BT (KBT) va injeksiya-voltaik tranzistor (IVT)lar asosidagi 
V sinfda ishlaydigan ikki taktli kuchaytirgich sxemasi 6.4,a va b-rasmda 
ko‘rsatilgan: VT1 tranzistor n–p–n, VT2 tranzistor esa - p–n–p tuzilishga ega. 
Tranzistorlar emitter zanjiriga yuklama R
Yu 
ulangan bo‘lib, ikkala sxema kuchlanish 
qaytargich (emitter qaytargich) rejimida ishlaydi.

Sxemada absolyut qiymatlari teng +E
M 
va - E
M 
ikki qutbli kuchlanish 
manbalari ishlatilgan. Sokinlik rejimida EO‘larda kuchlanish nolga teng bo‘lgani 
uchun ikkala tranzistor berk bo‘lib, kuchlanish manbaidan energiya sarflanmaydi.
Kirishga U
KIR
ning musbat yarim davri berilganda VT1 tranzistor ochiladi va 
yuklama orqali I
E1 
tok oqib o‘tadi. Manfiy yarim davrda VT2 tranzistor ochiladi va 
I
E2 
tok yuklamadan qarshi yo‘nalishda oqib o‘tadi. Quvvat kuchaytirilishi faqat tok 
kuchaytirilishi hisobiga amalga oshib, emitter va baza toklari nisbatiga teng, ya’ni 
β+1 bo‘ladi. Kuchaytirgichning maksimal FIK η= 78,5 % ni tashkil etadi. 
Afsuski, V sinf kuchaytirgichlar katta nochiziqli buzilishlarga ega. Buzilishlar hosil 
bo‘lishiga tranzistor kirish VAX boshlang‘ich sohasining nochiziqligi sababdir. 
Kuchaytirgich uzatish xarakteristikasidagi chiqish signali shaklini ko‘rib chiqamiz (6.5-
rasm). Ko‘rinib turibdiki, signalning shtrixlangan sohalari kuchaytirilmaydi, ya’ni signal 
shakli buziladi. Bunday buzilishlar, ayniqsa, kirish signali amplitudasi U
* 
kuchlanishga 
yaqin (U
KIR
≤ 0,7 V), ya’ni tranzistorlar amalda berk bo‘lganda sezilarli bo‘ladi. 

Download 416,88 Kb.