Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

34 
Uzatuvchi o‘lchov o‘zgartirgichi (O‘O‘) o‘zgarmas tok kuchaytirgichi (5) va 
chiqish signalini bir me’yorga keltiruvchi kuchaytirgich (6) dan tashkil topgan. Bu 
o‘zgartirgichning vazifasi: h-sath o‘lchagichning barcha qismlarini stabil 
o‘zgarmas kuchlanish bilan ta’minlash; H-qayta bog‘lanish signalini hosil qilish;
bir xil qiymatga ega bo‘lgan o‘zgarmas tokning chiqish signalini hosil qilish.
Sxemadagi qayta bog‘lanish chiqishdagi tok signalining o‘lchanayotgan 
suyuqlikning sathiga nisbatan chiziqli bog‘lanishini hosil qiladi. Chiqish signalini 
bir ma’yorga keltiruvchi 6 kuchaytirgichdan olingan signal suyuqlik sathining h 
holatiga to‘g‘ri proportsional bo‘lib, sath ko‘rsatgichi hisoblanadi. 
 
2.17-rasm. «RUS» sath o‘lchagichining tarkibiy sxemasi: 
I-sig‘imli sezgir element, 2-kalibrli sig‘imlar batareyasi, 3-sig‘imli 
generator-o‘zgartirgich, 4-o‘zgarmas tok ko‘prik sxemasi, 5-o‘zgarmas tok 
kuchaytirgichi, 6-chiqish signalini bir me’yorga keltiruvchi kuchaytirgich.
 
 
2.6.2.
 
Bosim datchiklari 
 
Qishloq va suv xo‘jaligida qo‘llaniladigan bosim datchiklarining turlari ko‘p 
bo‘lib, ular suyuqlik va gazlar bosimini o‘lchash uchun xizmat qiladi. Ko‘pchilik

35 
bosim datchiklarining ishlash printsiplari bosim kuchini mexanik kuchlarga 
aylantirib berishlash printsipiga asoslangan bo‘ladi. Bunday datchiklarning qabul 
qiluvchi elementlari o‘lchanayotgan bosim ta’sirida bo‘ladi. Yuqori bosimlarni 
o‘lchashda bosim ta’sirida o‘tkazgichning elektr qarshiligi o‘zgarishi hodisasiga 
asoslangan datchiklar qo‘llaniladi. Gazlarning kichik bosimlarini nazorat qiladigan 
datchiklarda esa ularning issiqlik o‘tkazuvchanligi, yumshoqligi, ionlanish darajasi 
kabilar hisobga olinadi. 
Qishloq va suv xo‘jaligida mexanik qabul qilish elementiga ega bo‘lgan 
suyuqlikli, porshenli, membranali hamda silfonli datchiklar qo‘llanilib kelinmoqda. 
Suyuqlikli bosim datchiklarining U-shaklli (2.18, a-rasm), qo‘ng‘iroqchali 
(2.18,b-rasm), gidrostatik (2.18,v-rasm), membranali (2.18, g-rasm), silfonli (2.18, 
d-rasm) va manometrik trubkali (2.18, e-rasm) turlari mavjud. 
U-shaklli suyuqlik datchiklarida bosimlar farqi F = F1 – F2 suyuqlik 
ustuni og‘irligi bilan muvozanatlashadi:

Download 8,51 Mb.