Shifrlash (encryption, enciphering)-ochiq matnni shifrmatnga o‘zgartirish  jarayoni.  Rasshifrovkalash

Kalit (key), yoki kriptoo‘zgaruvchi (cryptovariable) - o‘zgartirishlar oilasidan 
birini tanlashni ta’minlovchi kriptografik algoritmning qandaydir parametrlarining 
muayyan qiymati. 
Kriptotizimning “qora quti” sifatidagi ko‘rinishi 1 - rasmda keltirilgan. 
1-rasm. Kriptotizimning “qora quti”sifatidagi ko‘rinishi 
Kriptotizimni ikki tarkibli algoritm va kalitdan iborat ekanligiga asoslangan 
holda Kerkgoff prinsipini eslatib o‘tish lozim. Ushbu prinsipga binoan faqat kalit 
sir saqlanishi, shifrlash algoritmi esa ochiq bo‘lishi lozim. Bu degani, agar niyati 
buzuq algoritmni bilgan taqdirda ham tizim obro‘sizlanmaydi. Kalitni esa 
almashtirish mumkin. Klod Shennon ushbu prinsipni “Dushman tizimni biladi” deb 
ta’riflagan. 
Aksariyat hollarda foydalanuvchilar ma’lumotni shifrlash va kodlash 
tushunchalarini bir xil deb tushunishadi. Aslida ular turlicha tushunchalardir.
Kodlash - ma’lumotlarni osongina asliga qaytarish uchun hammaga (hattoki 
hujumchiga ham) ochiq bo‘lgan sxema yordamida ma’lumotlarni boshqa formatga 
o‘zgartirish. Kodlash ma’lumotlardan foydalanish qulayligini ta’minlash uchun 
amalga oshiriladi va hamma uchun ochiq bo‘lgan sxemalardan foydalanadi. 
Shifrlash jarayonida ham ma’lumot boshqa formatga o‘zgartiriladi. Biroq, uni 
faqat ma’lum shaxslar (rasshifrovkalash kalitiga ega bo‘lgan shaxslar) qayta 
o‘zgartirishi mumkin bo‘ladi. Shifrlashdan asosiy maqsad ma’lumotni maxfiyligini 
ta’minlash bo‘lib, uni qayta o‘zgartirish ba’zi shaxslar (rasshifrovkalash kalitiga ega 
bo‘lmagan shaxslar) uchun cheklangan bo‘ladi. 
Kriptografiya va steganografiya fan sohalari o‘xshashlikga ega bo‘lganligi 
sababli, aksariyat hollarda ularni chalkashtirish kuzatiladi.
Steganografiya - bu maxfiy xabarni sohta xabar ichiga berkitish orqali aloqani 
yashirish hisoblanadi. Boshqacha aytganda, steganografiyaning asosiy g‘oyasi - 
maxfiy ma’lumotlarning mavjudligi haqidagi shubhani oldini olish. 
Kriptografiyada jo‘natuvchi faqat ochiq matn ko‘rinishidagi xabar yuborishi 
mumkin. Bunda u xabarni ochiq tarmoq (masalan, Internet) orqali uzatishdan oldin 
shifrlangan matnga o‘zgartiradi. Ushbu shifrlangan xabar qabul qiluvchiga 

kelganida yana oddiy matn ko‘rinishiga qaytariladi. Umumiy holda ma’lumotni 
shifrlashdan asosiy maqsad (simmetrik yoki ochiq kalitli kriptografik tizimlar 
asosida - farqi yo‘q) - ma’lumotni maxfiyligini qolganlardan sir tutish. 

Download 295,95 Kb.