Avtomobillarning aktiv xavfsizlik tizimi

95 
tormozlashda g`altaklar blokirovkalashini oldini olish sistemalari aviatsiyada keng 
tarqaldi. Birinchi marta seriyali ishlab chiqarilgan elektronli ABSi bo`lgan avtomobil
1978 yilda S-klassdagi Mercedes (W116) avtomobili bo`ldi (2.3.1-rasm).
 
2.3.1-rasm. Mercedes (W116) avtomobilining tormozni antiblokirovkalash 
tizimi (ABS) 
1 – elektr yuritmali gidravlik nasos; 2 – g`altaklar aylanish tezligi datchiklari;
3-boshqarish bloki 
ABS lar quyidagi komponentlardan iborat: g`altaklar aylanish tezligi (chastotasi) 
datchiklari, boshqarish bloki (elektron protsessor), servoklapanlar, elektr yuritmali 
gidravlik nasos va bosim akkumulyatori (2.3.2-rasm). 
Intensiv tormozlashda g`altaklar aylanishdan to`xtaydi, avtomobil sirpana 
boshlaydi va rul bilan boshqarish imkoniyati bo`lmaydi, tormoz yo`li uzunligi esa 
bunda juda o`sishi mumkin. Bu quyidagicha ro`y beradi: g`altak aylanayotganida 
protektor va yo`l orasidagi kontaktda qovushqoqlik ishqalanishi (трение 
сцепления) paydo bo`ladi, uning kuchi blokirovkada paydo bo`ladigan sirpanish 
ishqalanishi (трение скольжения) kuchidan katta bo`ladi. Qovushqoqlik 
ishqalanishisiz g`altaklar yon tomon kuchlanishlarni qabul qilolmaydi, shuning 
uchun avtomobil inertsiya ta’sirida sirpanishni davom ettiradi: bunda to`siqlarni 

96 
aylanib o`tish yoki burilishga qaytish mumkin bo`lmaydi.
ABS bunday vaziyatga yo`l qo`ymaydi (2.3.2-rasm): g`ildirakdagi datchiklar 
2 aylanish tezligini sekundiga 10 marta o`lchab boshqarish bloki 3 ga axborotni 
yuboradi. G`ildiraklar blokirovkalanganda g`altaklarning yana aylanishini 
ta`minlash uchun boshqarish bloki 3 bir yoki bir nechta tormoz magistrallarida 
bosim akkumulyatori 4 yordamida bosimni rostlaydi va servoklapanlar 5 vaziyatga 
qarab ochilib-yopiladi hamda bu bilan g`altaklarning blokirovkasi yoqotiladi.
Barcha zamonaviy ABS lar to`rt kanalli hisoblanadi, ya`ni elektronika har 
bir g`altakni alohida boshqaradi.
Bunday holatda haydovchida tormozlashda ham to`siqlarni aylanib o`tish 
imkoniyati paydo bo`ladi (2.3.3-rasm). 

Download 10,93 Mb.