135
Ekspluatatsiya sharoitida elektr qurilmalarining
tashqi izolyatsiyasidagi
elektr maydonini rostlashdan maqsad elektrodlar orasida iloji boricha bir jinsli
maydonni hosil qilish. Maydoni tekislash (bir jinsliga
keltirish ekranlar va
to’siqlar orqali amalga oshiriladi. Elektr maydoni qancha tekis bo’lsa elektrodlar
oralig’ining elektrik mustaxkaligi shuncha yuqori bo’ladi
va elektr qurilmalar
elementlarida tojlanish razryadini bartaraf etadi.
Ekranyi qo’llash bilan elektrodlarning egrilik radiusi kattalashtiriladi va bu
esa o’z navbatida havo oralig’ining razryadlanish kuchlanishini oshiradi. Odiy
holatda oraliqning elektrik mustahkam-ligidan kelib chiqib sterjenь ko’rinishidagi
elektrodning uchida u yoki bu diametrdagi shar o’rnatiladi. Agar uzunligi 100 sm
bo’lgan «sterjenь – tekislik» oraliqdagi sterjenь o’rniga diametri 75 sm bo’lgan
shar o’rnatil-sa, u holda oraliqning razryadlanish kuchlanishini ikki martagacha
oshirish mumkin (3.15- rasm).
Ma’lumki, yopiq va ochiq taqsimlovchi qurilmalarda qo’llaniladigan sterjen
– tayanch izolyatorlari ularda shinalarni yoki kontakt
detallarini mahkamlash
uchun qo’llaniladi. Ichki o’rnatiladigan izolyatorlar konstruktiv jihatdan chinni
gavdaga ichki metal detallar bilan mahkamlanadigan armirovka qilingan. Bu
izolyatorlarda qo’llanilgan armaturalar bir vaqtning o’zida
ichki ekran vazifasini
bajaradi. Ichki ekran razryadlanish kuchlanishini sezilarli darrajada kupaytiradi.
3.16-rasmda bakalizlangan qog’ozdan yasalgan ichki ekranli tsilindrik
izolyatorning uzunligi bo’yicha kuchlanishning taqsimlanishi keltirilgan.
Ichki
ekranning o’rnatilishi yuqorigi elektroda elektr maydon kuchlanganligini sezilarli
darajada pasayishini beradi. Buning ta’sirida bunday izolyatorlarning qoplanish
kuchlanishi 15%gacha oshadi.
136
3.15- rasm. Razryadlanish kuchlanishining «shar – tekislik» elektrod-lari orasidagi havo
oralig’ining uzunligiga bog’liqligi: 1 – shar diametri 100 sm; 2 – 75 sm; 3 – 50 sm; 4- 25 sm; 5 –
12.5 sm; 6 - «sterjenь – tekislik» oralig’i.
3.16- rasm. Bakalizlangan qog’ozdan tayyorlangan tayanch izolyatorning balandligi bo’yicha
kuchlanishning taqsimlanishi: ichki ekranli (1) va ekransiz (2)
110 kV va undan yuqori nominal kuchlanishlarda
tayanch izolyatorlaridan
izolyatorlar ustuni tayyorlanadi. 35 kV va undan yuqori kuchlanishli elektr uzatish
liniyalarida osma izolyatorlardan yasalgan izolyatorlar shodasi qo’llaniladi.
O’zgaruvchan va impuls kuchlanishlari izolyatorlar shodasi va izolyatorlar ustuni
bo’yicha notekis taqsimlanadi. Notekis taqsimlanish
shodadagi va ustundagi
izolyatorlar soniga bog’liq. Tajriba shuni ko’rsatadiki shodadagi va ustundagi
izolyatorlar soni qancha ko’p bo’lsa kuchlanish shuncha notekis taqsimlanadi.
