Osma, tayanch va o’tuvchi izolyatorlarning mexanik

102 
tashlanadigan nosozlik paydo bo’lgan va uni butunlay emirilishiga olib keladigan 
minimal emiruvchi yuk hisoblanadi. 
Ammo emiruvchi yuk izolyatorlarning mexanik ta’sirga qarshi turish 
imkoniyatini to’liq aks ettira olmaydi.
Osma izolyatorlarda to’la emirilishgacha dielektriklarning shikastlanishi, 
ya’ni izolyatorlarning temir qolpog’ining tagida mikro yoriqlarning paydo bo’lishi 
kuzatiladi. Ammo bu mikroyoriqlarni tekshiruv-chi bevosita ilg’ay olmaydi. 
SHuning uchun osma izolyatorlar kombinatsiyalangan usulda tekshiriladi. Bunda 
bir vaqtning o’zida yukni asta - sekin tekis ko’tarish bilan birga unga quruq 
razryadlanish kuchlanishining 75 – 80 % to’g’ri keladigan kuchlanish qo’yiladi. 
Bunda izolyator qolpog’i tagidagi shikastlanish izolyatorning teshilishi yordamida 
ilg’anadi. Izolyatorni emiridishiga (buzilishiga) olib keladigan minimal mexanik 
yuk uning elektromexanik mustahkamligi deyiladi.
Osma 
izolyatorlarning 
ekspluatatsiya 
davrida 
elektromexanik 
mustahkamligini baholaydigan asosiy mexanik xarakteristikasi bir soatlik sinash 
yuki hisoblanadi. Bu yuk izolyatorning markalashda ko’rsatiladi. Bir saotlik sinov 
yuklamasi izolyatorning elektromexanik mustahkamligini taxminan 75% qismini 
tashkil etadi. Sinash bir vaqtning o’zida izolyatorga mexanik yuk bilan quruq 
razryadlanish kuchlanishining 75 – 80% qismini qo’yish yo’li bilan amalga 
oshiriladi. Izolyator shunday yukka bir soat ichida shikastlanmasdan chidashi 
kerak. Amalda esa osma izolyatorlar uchun ekspluatatsiya paytidagi maksimal 
ruxsat etiladigan yuklama bir soatlik sinash yukining yarmini tashkil etadi.
Izolyatorning elektrik va mexanik xarakteristikalari, hamda uning 
konstruktsiyasi ko’p jihatdan unga qo’llanilgan materialga bog’liq. Izolyatorlar 
dielektriklardan, metal armaturadan va dielektrik bilan armaturani birlashtiruvchi 
bog’lovchi materialdan iborat bo’ladi. Izolyatorlar tayyorlanadigan dielektriklar 
asosan yuqori elektrik va mexanik mustahkamlikka, hamda atmosfera ta’siriga 
chidamli bo’lishi kerak. Bu talablarga elektrotexnik chinni (farfor), shisha va 
bakalizlangan qog’ozlar javob beradi. Armaturalarga asosan cho’yan, rangli metal 

103 
va po’lat qo’llaniladi. Farfor izolyator devorining qalinligi oshishi bilan uning 
xarakteristikasi xam yomonlashadi, ya’ni uning teshilish elektr maydon 
kuchlanganligi gradienti kamayadi. Qalinligi 1,5 mm elektrotexnik chinni 
namunaning elektrik mustahkamligi 22 

28 kV/mm ga teng. Izolyatorlarda elektr 
maydon bir jinsli bo’magan, shuning uchun chinnining o’rtacha elektrik 
mustahkamligi yanada pasayadi. Buning tasdig’i sifatida 3.3- rasmda bir jinsli 
bo’magan maydonda o’zgaruvchan kuchlanishda chinni namunaning o’rtacha 
elektrik mustahkamligining chinining qalinligiga bog’liqligi keltirilgan. Impuls 
kuchlanishlarda esa chinnining elektrik mustahkamligi sanoat chastotasidagidan 
50-70% ga yuqori bo’ladi. 
3.3- rasm. CHinnining 50 Gts chastotali o’zgaruvchan kuchlanishli bir jinsli bo’magan 
maydonda hisobiy elektrik mustahkamligi 
Chinnining mexanik mustahkamligi deformatsiyaning turiga bog’liq. Chinni 
siqilishga yaxshi chidasa, egilishga yomon chidaydi. Sirlangan chinni izolyator 
namunasining 2-3 sm qalinlikdagisi 4500 kG/sm
2 
siqish kuchiga chidasa , 
cho’zishish va tortishga esa 700 - 300 kg/sm
2 
ga chidaydi. Chinni izolyatorning 

Download 6,12 Mb.