|
-keste
İnsannın’ atmosferag’a, gidrosferag’a h’a’m jer ju’zine ko’rsetiwshi keri ta’sirin
Pdf ko'rish
|
| bet | 133/140 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 1,58 Mb. | | #241765 |
Bog'liq Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikası12-keste
İnsannın’ atmosferag’a, gidrosferag’a h’a’m jer ju’zine ko’rsetiwshi keri ta’sirin
sheshiw jolları
Atmosferag’a ko’rsetip atırg’an
keri ta’sirdin’ aldın alıw
Gidrosferag’a ko’rsetip atırg’an
ta’sirdin’ aldın alıw
Jer ju’zine keri ta’sirdin’
aldın alıw
Japıraqlardı jaqpaw
Shıg’ındılardı ko’mip taslaw
Suwg’a shıg’ındılardı taslamaw
Eginlerge tek jergilik
li to’ginlerdi to’giw
Musorlardı arnawlı ıdısqa to’giw
Shıg’ındı suwlarının’ suw
h’a’wizine tu’siwinin’ aldın
alıw
Topıraqqa tu’rli janılg’ı
lar (benzin, kerosin h’a’m
basqalar)dı to’kpew
O’simliklerdi nabıt qılmaw
Salmalardın’ tazalıg’ına itibar
beriw
Topıraq eroziyasının’ aldın
alıw
Ta’biyiy geografiya baslang’ısh kursı sabaqlıg’ınan orın alg’an «Geografiyalıq
poyaslar h’a’m zonalar» temasın u’yreniwde sabaq protsesinin’ sho’lkemlestiriliwi
to’mendegishe:
Sabaqtın’ maqseti: Oqıwshılarg’a geografiyalıq poyaslar, olardın’ o’zine ta’n
o’zgeshelikleri h’aqqında mag’lıwmat beriw arqalı olarda poyas h’a’m zonalar tuwralı
tu’siniklerdi payda etiw.
Sabaq protsessinde a’melge asırılıwshı wazıypalar:
1. Oqıwshılarg’a geografiyalıq poyas h’a’m ta’biyat zonaları h’a’m olardın’
o’zine ta’n o’zgesheliklerin uyretiw.
2.Oqıwshılar ta’repinen geografiyalıq poyaslar, ta’biyat zonaları, sho’l h’a’m
yarım sho’l zonası, tog’ay zonası, tog’ay-tundra h’a’m tundra zonası, arktika zonası
ta’rizli tu’siniklerdin’ o’zlestiriwine erisiw.
Sabaq teması: Geografiyalıq poyaslar h’a’m ta’biyat zonaları
Sabaqtı qurallandırıw: Du’nya ju’zi klimat kartası, geografiyalıq poyaslar kartası,
«ta’biyiy geografiya» baslang’ısh kursı sabaqlıg’ı, Qaraqalpaqstan Respublikası kartası,
yarım sharlar kartası.
197
Sabaq protsessinde qollanıwshı metodlar: lektsiya, gu’rrin’, soraw-juwap,
«klaster» metodı, «kishi toparlarda islew» metodı, sabaqlıq penen islesiw metodı
Sabaqtın’ rejesi:
1. Geografiyalıq poyas degenimiz ne?
2. Ta’biyat zonaları degenimiz ne?
3. Tegisliktegi ta’biyat zonaları
4. Ba’lentlik poyasları
Sabaqtın’ barısı:
I. Bayan etiw arqalı oqıw materialı mazmunı h’aqqında oqıwshılarg’a teoriyalıq
bilimlerdi beriw.
Tema quramalı bolg’anlıg’ı sebepli, onın’ mazmunı oqıtıwshı ta’repinen bayan
etiw tiykarında ashıp beriledi. Bayan etiw protsesinde oqıtıwshı ba’lentlik poyasları
suwreti, geografiyalıq poyaslar kartasınan paydalanıladı.
II. Sa’wbetlesiw arqalı temada o’zlestirilgen bilimlerdi bekkemlew.
Usı orında oqıwshılar oqıtıwshı ta’repinen ortag’a taslang’an to’mendegi
sorawlar boyınsha o’z pikirlerin bayan etiwleri mu’mkin:
1. Geografiyalıq poyas h’a’m ta’biyat zonalarının’ bir-birinen o’zgesheligi?
2. Tegisliktegi ta’biyat zonaları menen klimat poyasları ortasında qanday
baylanıslılıq bar?
3. Jasap turg’an jerimiz qaysı poyas h’a’m qaysı zonag’a kiredi?
III. «Klaster» metodı ja’rdeminde bilimlerdi bekkemlew.
Klass oqıwshıları topar yaki ja’ma’a’t arasında «Geografiyalıq poyaslar h’a’m
ta’biyat zonaları» temasının’ ulıwma a’h’miyetin ko’rsetiwshi klasterdi payda etedi.
Bunda oqıwshılar o’z betinshe jumıs alıp baradı, oqıtıwshı olardın’ alıp barıp atırg’an
jumısın baqlap turadı, za’ru’r orınlarda olarg’a ma’sla’h’a’tler beredi.
U’yrenilgen tema boyınsha ta’jiriybe sınaw jumısları natiyjesinde to’mendegi
tabiyat zonaları h’aqqında klaster jaratıldı (7-suwret).
IV. «Kishi do’retiwshilik jumıs» temasında diktant jazıw arqalı bilimlerdi
bekkemlew.
Oqıwshılarg’a sabaq son’ında yamasa u’y tapsırmasın ushın qorshag’an ortalıqtı
u’yreniw maqsetinde o’zleri jasap turg’an territoriyanın’ qaysı geografiyalıq poyas
h’a’m ta’biyat zonasına kiriwin anıqlaw h’a’m og’an geografiyalıq sıpatlama jazıw
wazıypası beriledi. Oqıwshılar usı wazıypanı orınlawda jergilikli ta’biyiy obektlerge
tiykarg’ı itibarın qaratıwları za’ru’r. Bul tapsırma olardın’ o’tilgen tema boyınsha jeterli
da’rejede bilimge iye bolg’anlıqlarınan derek beredi.
198
7-su’wret.Okean ta’biyat zonaları h’aqqında klaster
8-su’wret.Tegisliktegi ta’biyat zonalar h’aqqında klaster
Субтропикалық
Okean ta’biyat zonaları
ekvatoriallıq
tropikallıq
subantarktikalıq
Ortasha
Arktikalıq
subarktiklıq
Antraktidalıq
Ma’n’gi jasıl ıg’allı
ekvotoriyallıq tog’aylar
zonası
Arktika sah’raları zonası
Tegisliktegi
ta’biyat
zonaları
Siyrek tog’aylar h’a’m
savannalar zonası
Tog’ay h’a’m tog’ay tundra
zonası
Dag’al japıraqlı h’a’mme
waqıt jasıl tog’aylar h’a’m
putazarlar zonası
Tayga zonası
Sho’l zonası
Yarım sho’l
zonası
Tog’ay – dala
zonası
Aralas h’a’m ken’ japıraqlı
tog’aylar
Dala zonası
199
9-su’wret.Balentlik ta’biyat poyasları h’aqqında klaster
Qar muzlıqları
|
| |
