Tarmoqning dasturiy va apparatli komponentlari (tashkil etuvchilari)

14 
Tarmoqni o`rganishda uning alohida elementlarini va ishlash tamoyillarini bilish 
kerak: bu elementlar quyidagi qatlamlarni tashkil etadi:
1.
kompyuterlar;
2.
kommunikatsion asbob - uskunalar;
3.
operatsion tizim; 
4.
tarmoq ilovalari.
Tarmoqning dastur - apparatli barcha kompleksi ko`p qiymatli model bilan qayd 
etilishi mumkin. Istalgan tarmoq qatlamida standartlashtirilgan kompyuter 
platformasi yotadi. hozirgi vaqtda tarmoqda kompyuterlarning vazifalariga ko`ra 
keng diapozonda o`zining tavsifiga ko`ra super EHMdan to SHEHMgacha va 
MEYNfremlar ishlatiladi. Bu mashinalar foydalanuvchilarga bevosita yaqin 
saytlarda yoki qayta ishlanayotgan axborotlar markazida joylashgan bo`lib, tarmoq 
zvenosini tashkil etadi, undan foydalanuvchilar o`zining abonent tizimi bo`yicha 
talabalar bilan murojaat qiladilar.
Ikkinchi
qatlam - kommunikatsion asbob uskunalar. Tarmoqlarda 
kompyuterlar ma`lumotlarni qayta ishlovchi markaziy element bo`lsa ham, oxirgi 
paytlarda kommunikatsion qo`rilmalar ham tarmoqlarda katta rol o`ynaydi. Kabel 
tizimlari, takrorlovchilar, mostlar, kommutatorlar, marshrutizatorlar modulli 
kontsentratorlar tarmoqning yordamchi komponentlari emas, balki kompyuterlar va 
tarmoqlarning dasturiy ta`minoti bilan bir qatorda asosiy elemenlarga aylandi. Hozir 
kommunikatsion qurilma murakkab maxsuslashtirilgan mul`tiprotsessorni taqdim 
etadi. Kommunikatsion asboblarni ish tamoyilini o`rganish uchun lokal va global 
tarmoqlarda ishlatiladigan katta hajmdagi protokollarni (bayonoma) bilish kerak.
Uchinchi qatlam - tarmoqning dastur platformasini tashkil etadigan operatsion 
tizimdir. Tarmoqni loyixalashda joriy operatsion tizim boshqa tarmoq OTlar bilan 
ishlash jarayonida ma`lumotlarni xafsizligi va ximoyalanganligi qay darajada 
ta`minlanishi foydalanuvchilar sonini ko`paytira olishini, uni boshqa turdagi 
kompyuterga o`tkazish mumkinligini hisobga olish lozim.
To`rtinchi qatlam - tarmoq vositalarining eng yuqori qatlami bo`lib, unga tarmoq 
ilovalar - tarmoq ma`lumotlar bazasi, ma`lumotni arxivlashtirish vositalari pochta 

15 
bazalari va b.k. kiradi. Bularni ishlatishda ularning imkoniyat diapozonining, 
shuningdek 
boshqa 
tarmoq 
ilovalari 
va 
operatsion 
tizimlari 
bilan 
moslashuvchanligini bilish juda muhim.
Hisoblash tarmoqning dasturiy taminoti o`zining tarkibiga ko`ra turli- tumanligi 
bilan farqlanadi.
Dasturiy ta`minot axborotlarni qayta ishlashda programmalash jarayonini 
avtomatlashtiradi, shuningdek rejalashtirish, telekommunikatsion, hisoblash va 
tarmoq informatsion resurslariga murojaat ilishni, foydalanuvchilar talabini 
qoniqtira olish, resurslarni dinamik taqsimlanish va qayta taqsimlanishlarda 
tezkorlikni oshirish kabilarni amalga oshirib beradi. Tarmoqning dasturiy ta`minoti 
quyidagilarga bo`linadi:
1.
Umumtarmoq DT (dasturiy ta`minot) bu taqsimlangan tarmoq sistemasi bilan va 
texnik xizmatining dastur komleksiga kiruvchi dastur vositalaridan tashkil topgan.
2.
Maxsus DT – bu amaliy dasturiy vositalarini tashkil etadi: bunga funktsional va 
integratsiyalashgan. Amaliy paketlar dasturlari hamda tarmoq amaliy dasturlar va 
boshqalar kiradi.
3.
EHM abonent tizimining bazaviy dasturlashni ta`minlash – tarkibiga EHMning 
operatsion sistemalari, tizimni avtomatlashtirish dasturi, tekshiruvchi va diagnostik 
test dasturlari kiradi.
Taqsimlangan tarmo operatsion tizimi, barcha tarmoqlardagi rejimlarni boshqaradi, 
foydalanuvchilar talabini amalga oshiradi va tarmoq zvenolarini ishini boshqaradi.
Taqsimlangan tarmoq operatsion tizimi – abonent tizimlarining o`zaro harakat 
jarayonlarini amalga oshiruvchi dasturiy vositalari tizimini tashkil etadi va 
kommunikatsion protokollar bilan umumiy arxitekturaga birlashtirilgan bladi.
Taqsimlangan tarmoq operatsion tizimining boshqaruvchi va xizmat qiluvchi 
dasturiy to`plami quyidagilarni ta`minlaydi:
1.
Umumtarmoq resurslarini ishlatish bo`yicha foydalanuvchi talabini qondirish.
2.
Dasturlararo kirish (muloqot) usullarining mumkinligi.
3.
Umumtarmoq resurslariga u yoki bu tarmoqqa murojaat qilishda foydalanuvchilar 
dasturlar sinxronlashtirish.

16 
4.
Istagan abonent tizimidan vazifalarni kiritish va ularni istagan ATda paketli yoki 
operativ rejimda ularni bajarilishini ta`minlash.
5.
Masofadagi EHMda saqlanayotgan va qayta ishlanayotgan fayllarga kirish va AT 
tarmoqlar o`rtasida fayllarni almashtirish.
6.
Elektron pochta, telekonferentsiya, masofaviy ta`lim kabilardan matn xabarlarini 
uzatishda yuqoridagi xizmatlardan foydalanish.
7.
Apparat, informatsion va tarmoq dasturiy resurslarini holatini harakterlaydigan 
so`rovnoma chiqarib berish.
EHMning apparat ta`minoti turli xil, aloqa vositalari abonent tizimining, aloqa 
uzellar asbob uskunalarini aloqa apparaturalaridan tashkil topgan bo`lib, bitta 
tarmoq yoki bir xil darajadagi yoki turli darajadagi tarmoqlarning ishi bilan 
kelishish, universallik ya`ni foydalanuvchining cheklanmagan masalalar doirasini 
bajarishni va EHMning konfiguratsiyasini o`zgartirish imkoniyatini ta`minlovchi 
modulllik EHM tarmog`iga quyilgan asosiy talablarni tashkil etadi.
Tarmoqlarda 
EHMlar 
vazifalariga 
ko`ra 
keng 
diapozonda 
o`zining 
harakteristikalariga ko`ra super EHMdan to SHEHMgacha ishlatimoqda. Bu 
mashinalar foydalanuvchilarga bevosita yaqin joylarda yoki qayta ishlanayotgan 
axborotlar markazida joylashgan bo`lib, ular tarmoq zvenosini tashkil etadi, undan 
foydalanuvchilar o`zining abonent tizimi bo`yicha talablar bilan murojaat qiladilar.

Download 0,69 Mb.