Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
an’anaviy investitsiyalarga nisbatan ancha katta miqdorda bo’ladi. Shuning uchun 
bo’lsa kerak, faqat 2017 yilning o’zidayoq agrotexnologiyalarga bo’lgan 
investitsiyalar shunday kompaniyalarni sotib olish yoki ularga investitsiyalar 
kiritish natijasida salkam 32% ga ortdi yoki pulda ifodalaganda, $2,6 milliard 
dollarga o’sdi (
Forbes 
ning ma’lumotlari
). Bu xolatning sababini usoqlardan 
qidirib yurishning keragi yo’q, sabab juda oddiy – yer kurrasidagi insonlar soni 
borgan sari ortib bormoqda va ularning barchasini oziq-ovqat bilan ta’minlab 
turish kerak. BMT ning bashoratlariga ko’ra, 2025 yilga kelib, yer sharidagi aholi 
soni 8,1 milliarddan oshib ketadi, 21 asr o’rtasiga kelib esa 9,6 milliardga yetadi. 
Mutaxassislarning fikrlariga ko’ra, raqamli transformatsiya tufayli, qishloq 
xo’jaligi tarmoqlarining yalpi mahsuloti 60% dan ortiqqa ko’payadi va shu tufayli 
oziq-ovqat yetishmovchiligi kutilmaydi. Raqamli agrotexnologiyalar sohasidagi 
bunday yangiliklar bilan bog’liq ravishda O’zbekiston Respublikasi normativ-
xuquqiy hujjatlar portalida bacha tanishishi va muhokama qilinishi uchun “
Aqlli 
qishloq xo’jaligi
”ni tadbiq qilishning kontseptsiyasini loyihasi nashr etildi. Ushbu 
kontseptsiyaning 
asosiy 
maqsadlari 
– qishloq xo’jaligi mahsulotlarini 
xosildorligini va sifatini oshirish, chorvachilik mahsulotlarining samaradorligini 
ko’paytirish, qishloq xo’jalik ekinlarini kasallik va zararkunandalardan 
himoyalash, turli hildagi o’simliklarning rivojlanishiga tashqi ta’sir etuvchi nobop 
faktorlarning oldini olish, qishloq xo’jaligining zamonaviy usullarini tadbiq qilish 
va ishlab chiqarish madaniyatini yuksaltirishdir. Bunda alohida e’tibor 
mamlakatimiz qishloq xo’jaligiga yuqori texnologiyalarni tadbiq qilishga va 
xo’jalik yuritishning raqamli usullarini keng miqyosda qo’llashga qaratiladi. Ushbu 
maqolada esa mualliflarning taklif etilayotgan kontseptsiyaga nisbatan tanqidiy 
fikrlari, uni rivojlantirish bo’yicha takliflari va bu yo’nalishdagi bir qancha 
qo’shimcha imkoniyatlar yoritiladi.
Bizning fikrimizcha, O’zbekiston Respublikasida aqlli qishloq xo’jaligi 
kontseptsiyasini to’laqonli tadbiq etishning eng asosiy masalalari sifatida 
quyidaglarni ko’rsatib o’tishimiz mumkin: 

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

Mavjud suv, energetika, mineral, material va texnik resurslardan foydalanishnig 
eng yangi va tejamkor raqamli texnologiyalaridan foydalanish; 

Zamonaviy raqamli information texnologiyalar va boshqaruv tizimlari yordamida 
ochiq va yopiq yer maydonlarida tomchilab sug’orish tizimlarini keng miqyosda 
ishlatish; 

Jahonning turli mamlakatlarida ishlab chiqilgan zamonaviy texnologiyalar 
yordamida ochiq, yopiq va yarim yopiq yer maydonlarida hamda teplitslarda 
mahalliy va turli xildagi tropik o’simliklar yetishtirishni yo’lga qo’yish; 

Sun’iy substratlardan foydalangan xolda perlitlar va aeron texnologiyalari 
yordamida mahsulotlar yetishtirish hamda ularni yaqin va uzoq mamlakatlarga 
eksport qilish;

Zamonaviy aeroponika va gidroponika usullaridan foydalangan xolda aqlli 
teplitslarda jahon bozorida talabgor bo’lgan ekologik toza qishloq xo’jalik 
mahsulotlari yetishtirish; 

Respublika uchun hayotiy ahamiyatga ega bo’lgan oziq-ovqat havfsizligini ichki 
va tashqi investitsiyalar jalb qilish orqali ta’minlash maqsadida qishloq xo’jaligini 
boshqarish uchun perspektiv raqamli texnologiyalarni qo’llash;

Qishloq xo’jaligiga turli xildagi zamonaviy resursni tejaydigan texnologiyalarni 
qo’llash, shu jumladan, aniq ekuvchi mexanizmlardan foydalanish, xar bir birlik 
ekin maydoniga qancha mineral o’g’it ketishini aniq bilgan xoldaturli xildagi 
o’g’itlarning sarfini kamaytirish;

Turli xildagi qishloq xo’jalik ishlarini amalga oshirish xamda ularning hisobini 
aniq yuritish uchun navigatsion GPS-qurilmalar bilan ta’minlangan qishloq 
xo’jalik mexanizmlari va texnologik jihozlardan foydalanish;

Qishloq xo’jalik texnikasini va jihozlarini boshqarish, chorva mollariga qarash, 
sut sog’ish va shu kabi ishlarni amalga oshirish uchun robototexnika vositalaridan 
foydalanish;

Yer resurslaridan foydalanishni hisobga olish, qishloq xo’jalik ekinlarining 
holatini nazorat qilish, ularni kasallik va zararkunandalardan himoyalash hamda 

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
yaylovlardagi chorva mollarini kuzatish uchun uchuvchisiz qurilmalar – 
dronlardan foydalanish;

Mamlakat qishloq xo’jaligining turli xil yo’nalishlaridagi yuqori texnologiyali 
sohalarda ishlash uchun malakali mutaxassislar tayyorlash va ularni qishloq 
xo’jalik ishlariga jalb qilish;

Resbublika qishloq xo’jaligining turli sohalariga ilg’or innovatsion 
texnologiyalarni va chet el tajribasini joriy qilish;

Keyinchalik umumrespublika miqyosida foydalanish maqsadida oldin shaxarlar 
va so’ngra viloyatlar miqyosida ma’lumotlarni raqamli usulda almashinishga 
o’tish;

Kelajakda to’liq elektron ish yuritishga o’tish maqsadida qog’oz ko’rinishidagi 
ma’lumotlardan va hisobot formalaridan imkoniyat darajasida voz kechish;

Qishloq ho’jalik xizmatchilari, fermerlar va ishlab chiqaruvchilar hamda davlat 
boshqaruv organlari orasidagi aloqa samaradorligini elektron usullardan 
foydalangan xolda sezilarli darajada oshirish;

Mahalliy sharoitlarda turli xildagi qishloq xo’jalik ekinlarni yetishtirish usullari 
va uslubiyati bo’yicha omma foydalana oladigan elektorn ma’lumotlar bankini 
yaratish va bu haqdagi ma’lumotlarni barcha qishloq xo’jaligi xodimlariga 
yetkazish – bu qishloq xo’jaligini ilmiy asosda yuritish va yuqori hosildorlikka 
erishishga yordam beradi;

Qishloq ho’jaligini boshqarishning samarador mexanizmini yaratish uchun 
ekinlar va chorva mollarining doimiy monitoring va baholanuvini yo’lga qo’yish 
lozim;

Qishloq xo’jalik xodimlari va fermerlarni mahsulotlarni yetishtirish, yig’ib olish, 
saqlash, qayta ishlash, sotish va marketing hamda logistika jarayonini amalga 
oshirish bo’yicha maslahatlar bera oladigan konsalting kompanilari faoliyatini 
yo’lga qo’yish;

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

Qishloq xo’jaligini respublika va viloyatlar miqyosida samarali boshqarish, 
consulting hizmatlarini berish va monitoring qilish bo’yicha raqamli platformalar 
yaratish;

Respublikaning tez o’zgaruvcha continental muhitiga moslasha oladigan qishloq 
xo’jaligi o’simliklari va uy xayvonlari yetishtirish texnologiyalarini ishlab chiqish 
yoki boshqa mamlakatlarda mavjudlarini ijodiy ravishda o’zlashtirish;

Qishloq xo’jalik ekinlarining mahalliy klimatik sharoitlarga chidamli bo’lgan 
yangi sortlarini yaratish bo’yicha ishlarni gen injeneriyasi usullari yordamida 
rivojlantirish;

Qishloq xo’jalik mahsulotlarini uzoq muddat saqlay oladigan va oson 
transportirovka qila oladigan jihozlar, usullar, transport vositalari va mashina-
mexanizmlar yaratish;

Qishloq xo’jalik mahsulotlarining jahon bozorida raqobatbardosh bo’lgan 
ekologik toza bozorbop turlarini yetishtirish uchun mo’ljallangan qishloq 
xo’lagigi infratuzilmasini tashkil qilish;

Raqamli texnologiyalardan foydalanish asosida davlat tomonidan qishloq 
xo’jaligi uchun ajratilgan davlat mablag’larining, yer maydonlarining va moddiy 
boyliklarining samaradorligini ta’minlash;

Eng ilg’or xorijiy analoglar asosida rejali tarzda “
Aqlli qishloq xo’jaligi
” 
texnologiyalarini mamlakatimiz xududlarida tadbiq qilishga erishish;

Innonatsion yechimlar asosida qishloq xo’jaligi ishlab chiqaruvchilari logistik 
infratuzilmasining samaradorligini oshirish.
Yuqorida sanab o’tilgan masala va muammolarni hal qilish hamda hayotga tadbiq qilish 
uchun qishloq xo’jaligiga zamonaviy raqamli texnologiya usullari va vositalarini tadbiq 
etish talab qilinadi. Buning uchun esa yuqorida ko’rsatilgan takliflarni vaqt va fazo 
masshtabida samarali ravishda rejalashtirsh talab etiladi. Bu ish albatta sun’iy intellect 
texnologiyalari (

Download 5,43 Mb.