Texnologiyalari" kafedrasi "texnologik jarayonlarni loyihalash"

40 
- operatsiyani davom etish vaqti ma`romdan kam bo‘lgan operatsiyalardan turli maxsus 
mashinalarda ( izma yo‘rmaydigan va tugma qadaydigan va puxta yo‘rmaydigan mashinalarda 
tikiladiganlarini ) birlashtirishga yo‘l qo‘yiladi; 
- tikish mashinaliridagi turli xil ishlarni o‘tirib bajariladigan qo‘l ishlari bilan
birlashtirish; 
- presslash bilan dazmollash operatsiyalarini birlashtirish; 
- presslash yoki dazmollash ishlari bilan tik turib bajariladigan
qo‘l ishlarini birlashtirish. 
5. 
Mashinada bajariladigan operatsiyalarni tuzishda tashkiliy operatsiyaga kiritilgan, 
texnologik jixatdan xamma operatsiyalarni bitta moslamadan foydalanib bajarish mumkinligi 
xisobga olinadi. 
6. 
Juft detallarni tikishda bo‘linmas operatsiyalarni bitta tashkiliy operatsiyaga kiritish lozim. 
7. 
Mashinada bajarildigan operatsiyalarni birlashtirishda shu tashkiliy operatsiyani bajarishda 
bir xil turdagi ipdan foydalanishi va tikiliyotgan gazlamaning qalinligi taxminan bir xil bo‘lishi 
ko‘zda tutiladi. 
Bundan tashqari, yuqorida qayd etilgandek, tashkiliy operatsiyalarni tuzishda uning xisob shartiga 
rioya qilish zarur.
Ishlab chiqarish oqimida ish bir ma`romda bo‘lishi uchun tashkiliy operatsiyalarning davom etish 
vaqtini ma`romga teng yoki karrali qilib moslanadi. Bu shart kuyidagicha ifodalanadi:
t 
t.o.
= k * τ 
bunda: t 
t.o
- tashkiliy operatsiyani sarf vaqti,s; 
k- operatsiyani bajaradigan ishchilar soni, ishchi; 
τ- ishlab chiqarish jarayonini ishlash ma`romi,s. 
Texnologik jixatdan bo‘linmaydigan operatsiyalarning davom ztish vaqti turlicha bo‘lgani uchun, 
ularning vaqtlari yig‘indisini ( tashkiliy operatsiyalarni vaqti ) ma`romga teng yoki karrali qilib 
tanlab olish xar doyim mumkin bo‘lavermaydi. Shuning uchun tashkiliy operatsiyalarning vaqti 
ma`romga nisbatan malum darajada farq qilishi mumkin. Ma`romga nisbatan farq oqim turiga 
bog‘liq. Tajribaning ko‘rsatishicha, tashkiliy operatsiyani vaqtini moslash uchun ularga 
sarflanadigan vaqt kat`iy ma`romda ishlaydigan konveyerli ishlab chiqarish oqimlarda ±5 % va 
guruxli agregat ishlab chiqarish oqimlarda, shuniningdek erkin ma`romda ishlaydigan konveyerli 
ishlab chiqarish oqimlarida – 5% ÷+ 15% ma`romga nisbatan farq bilan xisoblansa unchalik xato 
bo‘lmaydi. Shunga asosan kat`iy ma`romda ishlaydigan konveyerli ishlab chiqarish oqimlarda 
operatsiyalar vaqtini moslash sharti bir modelli oqimlarda kuyidagicha ifodalanadi: 
t 
t.o.
= ( 0,95÷1,05 ) k * τ 
Guruxli agregat ishlab chiqarish va erkin ma`romda ishlaydigan oqimlar uchun
t 
t.o.
= ( 0,95÷1,15 ) k * τ 
Ko‘p modelli qat`iy ma`romla ishlaydigan oqimlar uchun bu shart kuyidagicha bo‘ladi: 
t 
t.o1 + 
t 
t.o2
+ t 
t.o3
= ( 0,95÷1,05 ) S* k * τ 
bu erda:
t 
t.o1 + 
t 
t.o2
+ t 
t.o3 
– ko‘p modelli oqimlarda tashkiliy operatsiyaga sarflanadigan vaqt,s; 
S- moslash tsikli ( ishlab chiqimida bir vaqtda tikiladigan modellar soni). 
Guruxli agregat ishlab chiqarish oqimlar va erkin ma`rom ishlaydigan konveyerli oqimlar uchun: 
t 
t.o1 + 
t 
t.o2
+ t 
t.o3
= ( 0,95÷1,15 ) S* k * τ 
Agar tashkiliy operatsiyaning bajarilish vaqti oqimning yo‘l qo‘yish mumkin bo‘lgan farqlar 
chegarasidagi bitta ma`romga teng bo‘lsa, ya`ni k= 1 bo‘lsa, bunday operatsiyani bitta ishchi 
bajaradi va uni bir ma`romli operatsiya deb ataladi. 
Agar tashkiliy operatsiyaning bajarilish vaqti oqimning yo‘l qo‘yish mumkin bo‘lgan farqlar 
chegarasidagi ikkita yoki undan ortiq ma`romga teng bo‘lsa, ya`ni 2 yoki undan ortiq bo‘lsa, 
bunday operatsiyani ikkita yoki k qancha bo‘lsa, shuncha ishchi bajaradi va uni karrali operatsiya 
deb ataladi.
Karali operatsiyalarni xisoblanganda ishchilar soni transportyor uyalarining soni qoldiksiz 
bo‘linadigan qilib olinishi kerak (odatda transportyor uyalarining soni 12 ta bo‘ladi. Shu son 

41 
koldiksiz bo‘linishi uchun xar qaysi tashkiliy operatsiya 2, 3, 4 yoki 6 ta ishchiga mo‘ljallanib 
xisoblanadi). 
Qat`tiy ma`romli ishlaydigan konveyerli ishlab chiqarish oqimlar uchun asosiy xisob shartdan 
tashqari qo‘shimcha xisob sharti aniqlanadi. Operaratsiyalarni vaqtining moslashning qo‘shimcha 
sharti tikilayotgan ayrim buyumlar uchun xisoblab topilgan vaqtning bitta buyum o‘rtacha vaqtidan 
farqi xuddi shu konveyer oqimida yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan farqdan ortib ketmasligidan 
oborat.
Ko‘p modelli konveyerli ishlab chiqarish oqimlarida ishchi koveyer tasma uyasidan mexnat 
predmetlarini olib, unga ishlov berib, yana shu uyaga mexnat predmetlarini qaytarishi kerak. 
Shuning uchun tashkiliy operatsiyalarini moslash bir paytda yuqorida ko‘rilgan asosiy xisob sharti 
bilan birga qushimcha xisob sharti xam ko‘zda tutulishi kerak. 
Max[(t
o1
);(t
o2
);...(t
on
)]≤L
i.o‘.
* τ / l - t
a.f. 
bu erda:
Max[(t
o1
);(t
o2
);...(t
on
) – tashkiliy operatsiyaga modellar bo‘yicha maksimal sarflanadigan 
vaqt,s ; 
L
i.o‘ 
– ish o‘rinlarining qadami,m; 
l- konveyer tasma uyasining qadami,m; 
τ- ishlab chiqarish oqimining ma`romi,s; 
t
a.f.
- ish o‘rindagi turli mayda kamchiliklar( mashina naychasini almashtirish, ip uzilishi, igna sinishi 
va x.k.) natijasida operatsiyalar vaqtida yuz beradigan amaldagi farq. Bu farq qo‘l ishlari uchun 
40-60 s., mashina ishlari uchun 60-90 s ga teng. 
Shunday qilib ishlab chiqarish oqimining tashkiliy- texnologik sxemasini (mexnat taxsimotini) 
tuzish uchun yuqorida qayt etilgan talablarga rioya kilinadi. 
Nazarot va muxokama savollari 
1. Ishlab chiqarish oqimining asosiy parametrlari va ularni xisoblash. 
2. Tashkiliy texnologik sxemani tuzishga qo‘yiladigan talablar. 
3. Turli oqimlar uchun tashkiliy-texnologik sxemani tuzish. 

Download 2,84 Mb.