Ishlatilishidan qo‘shimcha foyda keltiravchi zamonaviy axborot
texnologiyalarini ishga solishga ketgan xarajatlam ing о ‘m in i
to ‘ldirgan
holda ulardan foydalanish natijasida iqtisod qilingan
mablag' amalda uch taraf - islilab chiqaruvchi, yetkazib beruvchi
va tra n sp o rt kom paniyasi o ‘rta sid a m a ’lu m b ir n isb atlard a
(proporsiyalarda) bo ‘linadi.
M oddiy-texnika t a ’m in o ti tizim in i axborot xizm ati bilan
ta ’minlash uchun quyidagi to ‘qqizta elem ent mavjud bo‘lishi kerak:
1
) ta ’m inot predm eti turi;
2
) m iqdor yoki hajm;
3) ta ’m inot
predmetinirig kelib chiqishi;
4) uning joylashuvi;
5) joylashuv punktiga yetib kelish vaqti;
6
) joylashuv punktidan jo ‘nash vaqti;
7) jo ‘natish (transportirovka) tizimi;
8
) jo ‘natish (transportirovka) vaqti;
9) zaxiralash.
Sanab o'tilgan m a’lum ot gumhlari har bir joylashtirish o ‘m ini
va tashilayotgan obyekt uchun tuziladi. Shu maqsadda axborotni
o ‘qish va uzatish punktlari h ar bir joyda o ‘matiladi.
Korxonaning sotuv faoliyatim axborot bilan qo'llash uchun
avtomatlashtirilgan axborot tuzilmalarining xotirasida saqlanayotgan
quyidagi axborotning asosiy turlarini ishga solish kerak:
1
) sotuv bozori tarixi (jum ladan hududlar b o ‘yicha tahlil ham ),
sotish operatsiyalari turlari;
2
) bozor va sotuv istiqbollari;
3) raqobat: tarix, holat,
istiqbollar;
4) bozordagi ulushi: tarixi va tahlili;
5) narxlar va baho belgilash;
6
) xarajatlar;
7) bozor (sotuv) modellari:
8
) xodimlar faoliyatining nazorati;
9) joylarda rejalashtirish, ish safarlari davri, xodimlar o ‘rtasida
safarlami
taqsimlash;
10
) yangi m ahsulotga o ‘tish b o ‘yicha talablam ing manbasi;
11
) xaridorlarning ro ‘yxati;
155
12
) chiquvchi va kiruvchi axborot;
13) pechatlash va pochta jo ‘natish;
14) reklama faoliyatining natijalari tahlih va javoblar nazorati;
15) sotuv faoliyatining hisoboti;
16) buyurtm a harakati, schyotlami to ‘lashga qo‘yish, smeta
va
hisobot tuzish;
17) ichki va tashqi axborotdan foydalanish imkoniyatiga ega
b o ‘lish.
Joriy ishlab chiqarish va tijorat jarayonlariga integratsiya-
lashuvga sharoit yaratilgandagina korxonada logistik tizim samara
beradi. Bu m uam m o tegishli axborot bazasini yaratish bilan
yechiladi. Bunga fondlarni «aktual kuzatish» (amaidagi va rejadagi
buyurtm alarning mavjudligi, asosiy va oraliq om borlarni ta ’
minlash) va m uddatlarni «aktual kuzatish» (yetkazib berish,
qayta
ishlash, kutish, to‘xtab qolishlar, muddatiga rioya qilish)lar kiradi.
Bu m a’lumotlarni yigMsh uchun ishlab chiqarish tizimi korxona
bo‘yicha «datchik (qabul qiluvchi qurilma) va o clchagich asbob-
lar»ga ega bo ‘lib, ular yordamida joriy jarayonlam ing hajm va
m uddatlarini nazorat qiladi va bu m a’lum otlarni sharxlashga
uzatishadi. Logistik tizim o'zining «o‘lchash» tarm og‘iga quyidagi
talablami qo'yadi:
• tez va ishonchli, qo‘lda yoki avtomatlashtirilgan
transport
va ishlab chiqarish vositalari to ‘g‘risida m a’lum ot to ‘plash;
• h ar bir onda har bir joyda ishlab chiqarish jarayonlarining
ketishi xususida aktual axborotga ega bo‘lib, ichki axborot
tizimida qaror qabul qilishga yondashish.
Hozirgi paytda
qog‘ozsiz axborot almashish keng tarqalmoqda.
Transportda juda ko ‘p hujjatlar yuk bilan birga ilova qiiish
o ‘m iga h ar bir tovar birligiga tegishli tavsiflovchi rekvizitlarga
ega axborot yuk bilan sinxron ravishda aloqa kanallari orqali
uzatiladi. Bunday tizim orqali yo'nalishning (marshrut)
har bir
uchastkasida istalgan vaqtda yuk haqida axborot olish m umkin
va uning asosida qarorlar qabul qilinadi. Bir qator holatlarda yuk
j o ‘n a tu v c h ila r tra n sp o rt x izm atlari h o la tin i va tra n sp o rtg a
joylashtirish jarayonlam i ko'rsatuvchi fayllarga kirish imkoniga
ega bolishdi.
156
Tovar ishlab ch iq aru v ch ilar va aholiga xizm at qiladigan
do £konlar orasidagi almashinuv:
• transport idoralari bilan to ‘g‘ridan-to‘g‘ri tovarlarni ishlab
c h iq aru v ch id a n x arid o rg a jo 'n a tis h d a
y u k -x a tla r b ilan
almashinuv.
Qog‘ozsiz axborot almashish texnologiyasi yordamida xaridor
xarid uchun bevosita buyurtm a qilishi mumkin.
U shbu elektron alm ashish im koniyatlarini amalga oshirish
uchun korxonalar standart almashinuv bayonnom alarini qo‘Uay-
dilar va o ‘zaro tijorat bitimlarini tuzadilar. Quyidagi operatsiyalar
bo'yicha standart kom pyuter bayonnom alari islilab chiqilgan:
• xarid u ch u n buyurtm a;
• yuklarning partiyasini jo 'n atish uchun buyurtm a;
• yuk jo'natuvchilar uchun m aslahatlar olish;
• schyot-fakturalarni to ‘ldirish;
• har xil toTovlar o ‘tkazish;
• yuk tashish u chun
yuk-xatlam i rasmiylashtirish;
• tashilayotgan tovarlar to ‘g ‘risida axborot olish.
