Tahlilning instrumental usullari / Darslik

xususiyatlar o’rganiladi. Pirovardida tizimdagi fizikaviy xususiyatlarning 
kimyoviy xususiyatlarga bogliq holdagi o’zgarishlarini instrumentlar yordamida 
payqash orqali moddaning kontsentratsiyasini belgilab olishga asoslangan.
TIU fani bakalavr bosqichi mutaxassislik fanlari blokiga kiritilgan bo’lib, 5 
yoki 6 semestrda o’rganilishi maqsadga muvofiq. Ushbu fanni o’rganishdan oldin 
talabalar bakalavriat bosqichida o’tiladigan umumiy fanlar: jumladan “Fizika”, 
“Umumiy, noorganik va analitik kimyo”, “Fizik va kolloid kimyo”, 
“Matematika”, “Ekologiya” va boshqa fanlarni asoslarini o’rgangan bo’lishlari 
lozim. Mazkur fan bakalavriat bosqichida o’rganiladigan atrof muhit muhofazasi 
va tabiiy resurslardan ratsional foydalanish yo’nalishiga oid aniq fanlar: 
“Atrof-muxitga bo’ladigan ta’sirni baholash”, “Ekologik ekspertiza”, 
“Biotexnologiya asoslari”, “Tuproqshunoslik va dehqonchilik”, “Agroekologiya” 
“Agronomiya”, “Suv ta’minoti” va boshqa ko’plab o’xshash fanlarning nazariy 
va amaliy asoslarini rivojlantirish uchun zamin bo’lib xizmat qiladi.
Fanni o’qitishdan maqsad - bu ekologik xavfsizlik, ekologiya va atrof muhit 
muxofazasi ixtisosliklari bo’yicha tahlim olayotgan talabalarda tabiatdagi notirik 
va tirik resurslar inson tomonidan ifloslantirilganda, jumladan qishloq va suv 
xo’jaligi, sanoat va maishiy xo’jalik ob’ektlari va boshqalar faoliyati natijasida, 
tabiiy va sun’iy (agro) ekosistemalarda yuz berayotgan va yuz berishi mumkin 
bo’lgan turli yo’nalishdagi salbiy o’zgarishlarni o’rganishda tahlilning tabiat 
muxofazasi uchun mas’ul va boshqa hamkor muassasalarda hamda ilmiy-tadqiqot 
institutlarida mavjud bo’lgan instrumentlaridan, ya’ni TIU usullaridan 
foydalanish asosida tabiatning ekologik holatini ifloslanishning Qonunda 
belgilangan me’yorlari (REK) asosida real baholay olish ko’nikmalarini hosil 
qilishdan iborat. Tahlilning instrumental metodlarining tezligi, operatsiyalarning 
oddiyligi, yuqori sezgirligi, analitik nazoratni avtomatlashtirish imkonini berishi 
ularni iqtisodiyot va fanning turli sohalarida qo’llanish imkonini beradi. Ular 
ayniqsa ekologik monitoring o’tkazishda bebahodir. Tahlilning instrumental 
metodlarini qo’llash asosida olingan ma’lumotlar suv, tuproq, atmosfera va 
biosfera resurslarining ob’ektiv holatini tavsiflaydi, ekologik xavfli modda va 

birikmalarni tabiiy va agro- ekosistemalardan aniqlash va yo’qotish yo’llarini 
belgilashda yordam beradi. 
Ushbu maqsadga erishish uchun fan talabalarni, suv va qishloq xo’jaligi 
sohalarida tabiatni tarkibiy qismlari holatini va ularga nisbatan inson ish 
faoliyatida ko’rsatiladigan ta’sirlarni ijobiy va salbiy oqibatlarini baholay olish 
imkonini beradigan tahlilning instrumental metodlaridan foydalanish borasida 
nazariy bilimlar hamda amaliy ko’nikmalar hosil qilishga undaydi. Tabiatga ta’sir 
ko’rsatish bilan bog’liq antropogen faoliyatlarning, jumladan tashqi muhitga 
tushib ifloslantiradigan, kelib chiqishi antropogen omilga bogliq zararli modda va 
birikmalarni agroekosistemalarga ko’rsatiladigan salbiy ta’sirlarini aniq va keng 
miqyosdagi ingredientlarni analitik tahlil asosida salbiy ta’sirlarni bartaraf qilish, 
kamaytirish yoki ularni oldini olish tadbirlari majmuasini asoslash va tadbiq 
qilishni bilish kabi ko’nikmalarni shakllantirish vazifalarini bajaradi. 
Fan bo’yicha talabalarni bilim, ko’nikma va malakalariga quyidagi talablar 
qo’yiladi. Talaba:
 
Fizik-kimyoviy tahlilning zamonaviy instrumental usullari va 
instrumentlari tog’risidagi nazariy asoslar va tamoyillar, ularning antropogen 
ifloslanishga qarshi ekologik barqarorlikni ta’minlashdagi ahamiyati, tabiiy va 
suniy ekosistemalarda laboratoriya va dala bosqichidagi tadqiqotlarda TIU 
instrumentlaridan amaliy foydalanish va rejalashtirish metodologiyasi haqida 

Download 4,55 Mb.