|
Silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasiBog'liq Qurilish materiallari texnologiyasiЦ
С
-suv-sement nisbatini iloji boricha kichik olib) va betonbop qorishmani obdon
qorish kerak bo‘ladi.
Qotish jarayoni normal o‘tishi uchun va demak portlandsement yanada
mustahkamlanib borishi uchun sementtoshda doimli suv bo‘lishi kerak. Shuning
uchun, sementtosh qotishining birinchi kunlarida juda nam sharoitda turishi zarur.
Sementtoshning qurib qolishiga yo‘l qo‘yilsa, uning mustahkam qotishi to‘xtab
qoladi. Sementtoshning qotishi uchun zarur nam sharoit amalda har xil usulda hosil
qilinadi: beton konstruksiyalariga suv sepiladi, bug‘lanish hosil qilinadi,
konstruksiyaga bug‘ o‘tkazmaydigan plenka hosil qiladigan maxsus emulsiyalar yoki
polietilen plenkalar qoplanadi va hokazo.
Boshqa sharoitlarda atrof-muxit temperaturasi sementtosh mustahkamligining
ortishiga asosiy ta’sir ko‘rsatadi. Odatda, temperatura pasayishi bilan qotish
sekinlashadi va aksincha temperatura ortishi bilan mustahkamlik temperaturaga
qaraganda ko‘proq ortadi. Bu esa kuyidagicha tushuntiriladi: temperatura ko‘tarilishi
bilan ko‘pgina moddalarning reaksiya tezligi ortadi. Amalda portlandsement betonlari
turli temperaturalarda qotishi mumkin. Masalan, qotishning kuyidagi rejimlari
qo‘llaniladi: normal temperaturada (15…20
0
C), normal bosimda (100
0
C gacha
temperaturada), yuqori bosimda (170
0
C undan yuqori temperaturada) bug‘lash,
manfiy temperaturalarda qotish.
Mustahkamlikning markada ko‘rsatilgan mustahkamlikka qadar o‘sish tezligi
ayniqsa 174
0
C ga yaqin temperaturada eng yuqori bo‘ladi. Marka mustahkamligiga
8…10 soatdan so‘ng erishiladi. Bunday yuqori temperatura hosil qilish (shuningdek,
atrof-muhit zarur darajada nam bo‘lishi) uchun avtoklavlarda bosim ostida bug‘ bilan
ishlov beriladi.
Masalan, 80…90
0
C temperaturada (normal bosimda bug‘langanda) sement
avtoklav ishlovi sharoitidagiga nisbatan taxminan 2 marta sekinroq qotadi, bu holda
sementtosh bir sutkadan keyin ham marka mustahkamligiga eta olmaydi.
269
Sement normal sharoitlarda, ayniqsa qotishning dastlabki davrida yaxshi
qotadi, keyinchalik uning qotishi sekinlashadi. Yuqori (80
0
C va undan yuqori)
temperaturada issiq nam ishlovi berilgan betonlar ko‘p hollarda markada
ko‘rsatilgandan ortiq mustahkamlanmaydi. Sementtoshda yuqori temperaturada kol-
loid massalar kuchli zichlashishi sababli bunday hol yuz beradi. Bu esa sement
donalarining gidratlanmagan ichki kismlariga suv singib borishiga to‘sqinlik kiladi.
Normal sharoitda qotayotgan beton uzoq vaqtgacha sezilarli darajada mustahkamlana
boradi.
Issiq nam qotish rejimi vaqtida sementning mineralogik tarkibini ham hisobga
olish kerak. Ba’zi tadqiqotchilar alit sementlariga avtoklav ishlovi bermaslik kerak
deb ta’qidlaydilar, chunki bu sharoitlarda C
3
S ning ijobiy ta’siri namoyon bo‘lmaydi.
Belit sementlar esa avtoklav ishlovi berilganda juda yaxshi qotadi.
Sementga qo‘shilma sifatida maydalangan qum ishlatilsa, betonlarga avtoklav
ishlovi berilganda alit sementlardan foydalanish yanada samarali bo‘ladi. Yuqori
temperaturada odatdagi sharoitlarda inert bo‘lgan qum aktivligi ohakka nisbatan
keskin ortadi. Natijada C
3
S ning gidrolizlanishi vaqtida ajralib chiqadigan Ca(OH)
2
qum bilan mustahkam kalsiy gidrosilikatlar hosil qiladi manfiy temperaturalarda
portlandsementtosh qotmaydi chunki undagi suv yaxga aylanadi. Lekin hozir shu
narsa ma’lumki, elektrolit qo‘shilmalar CaCI
2
, NaCI aralashmasi (3% CaC1
2
+7 %
NaCI) va Na
2
NO
2
, K
2
SO
3
ko‘p miqdorda, ya’ni sement og‘irligiga nisbatan 10…15%
gacha
qo‘shilsa, portlandsement asosida tayyorlangan betonlar manfiy
temperaturalarda ham qotadi.
H.F.W. Taylor bo’icha 39-rasmda 8 kundan keyin qotish jarayoni SEM
tasvirida ko'rsatilgan. Plastinkali xususiyatlarni o'z ichiga oladi kaltsiy gidroksidi
(CH); tsement (Ct) zarrachalari to'liq ( 39 rasmdan CSH deb atalmish ) tobermorit
geli bilan o'ralganligi ko'rsatilgan .
270
39-rasm. 8 kundan keyin tsement qotish jarayonida hosil bolgan mahculotlar
(SEM tasvirida ko'rsatilgan).
|
| |
