-§Asbest-sement aralashmasini tayyorlashda eng qulay sharoitlar

378 
bu erda r - qattiq moddalarning zichligi (2,56 g/sm
3
),
K
s
 - sizib o‘tish qarshilik birligi
T- doimiy kattalik, qatlamning qay darajada g‘ovaksimon 
ekanligiga bog‘liq.
Sement donasini asbest tolasi tomonidan qanday olinishini aniqlash 
uchun qattiq fazani solishtirma yuzasini suyuqasbestli, sementli va asbest-
sementli suyuq omixta holatda bo‘lgandagina ifodalash orqali topish mumkin. 
K
a
= 
ЦS
AS
S
ЦS
S
А
ц
а
ац
ц
a



)
(
[1] 
A, S
S
- asbest-sement tarkibidagi asbest ( A) va sement (S
s
) miqdori. 
S
a
, S
s
,S
ats
- asbest, sement va asbest-sement zarrachalarining qatlam 
qattiqfazasidagi solishtirma yuzasi, sm/g. 
Agar asbest va sement aralashtirilganda o‘zaro birikish bo‘lmasa unda: 
Sats = A Sa + S Ss 
ya’ni aralashma solishtirma yuzasining yig‘indisi ularni tashkil qiluvchi yuzalar 
yig‘indisiga teng bo‘ladi. 
Agar sement donachalarini asbest tolasi biriktirib olsa, unda (I) 
tenglamadagi sur’atda keltirilgan ifodalar ma’lum qiymatga ega bo‘ladi va bu 
qiymat asbest tolasi sement donachalarini qanchalik ko‘p biriktirsa, shunchalik 
katta bo‘ladi. 
Lekin asbest-sement aralashmasida adgeziyadan tashqari autogeziya ham 
bo‘ladi. Aralashtirgichlarda bo‘ladigan jarayonda, ular ayrim autogezion 
agregatlarni parchalanishiga va sement donachalarini asbest tolasi bilan 
to‘qnashishiga olib keladi. Asbest tolasi va sement donachalaridan adgezion 
agregatlar hosil bo‘ladi va ular autogezion panjaralar hosil bo‘lishiga yo‘l 
bermaydi, sababi adgezion bog‘lar kuchli bo‘ladi. Autogezion agregatlarning 
parchalanishi va adgezion agregatlar hosil bo‘lishi bir vaqtda sodir bo‘ladi. 
Bunday parchalanish qattiq faza solishtirma yuzasinioshirsa, agregatlar hosil 
bo‘lishi kamayadi. Agar solishtirmayuzasini oshirsa, va uni adgeziya tufayli 
kamayishidanyuqori bo‘lsa, asbest-sementli aralashmadagi qattiq faza yuzasining 

379 
yig‘indisi asbest va sement suyuqligidagi qattiq faza yuzalari yig‘indisidan 
katta bo‘ladi. Bunda (I) tenglamadagi sur’at va K
a 
qiymati manfiy bo‘ladi. 
Demak K
a 
ning qiymati musbat yoki manfiy bo‘lishi mumkin. Biz aytib 
o‘tgandek agar sement donachalari asbest tolasi bilan qanchalik ko‘p biriksa 
S
ats 
qiymatishuncha kichik bo‘ladi. 
Xom ashyo aralashmasi tayyorlashning eng maqbul sharoitlarini tuzganda 
bo‘kish mustahkamligi birligi ifodasini hisobga olish kerak: 
K
mustax
= R
bun
/γ
2
a 
R
buk
 - bukish mustahkamligi, sm
2
/g 
 γ
a
- asbest-sement, xajm massasi, g/sm
3
. 
K
mustax
birligini keltirishdan maqsad,asbest-sement xajm massasini 
o‘zgarishini uning mustahkamlik xossasi va xom ashyoni texnologik 
ko‘rsatkichlari bilan qanday bog‘langanligini ko‘rsatishdan iborat. 
Maqbul sharoit qilib asbest tolasini titkilab ajratishda K
must
eng katta 
qiymat bo‘lgandagi sharoit qabul qilinadi. 
K
must
va K
a 
birliklarining eng katta qiymati asbest tolasini ezg‘ilagich 
va turboaralashtirgichda bir sharoitda ishlov berilganda hosil bo‘ladi. 
Titkilab ajratish qiymatini asbest-sement buyumining mustahkamligiga 
ta’siri kanday? Asbest sement buyum olishda ishlatilgan asbest tolasini titkilab 
ajratish qiymati 90 sm
2
/g bo‘lsa, uning mustahkamligi (167 sm
2
/g) titkilab 
ajratilganga qaraganda 37% kam bo‘ladi. Bu esa sement donalarini asbest 
tolasi bilan birikishi muhim ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi. 
Agar K
a
va S
a
qiymatlari teng bo‘lsa, bu asbest tolasini tashqi 
solishtirma yuzasi sement donachalarini biriktirishda faol qatnashganligini 
bildiradi, ya’ni uning biriktirish qobiliyati yuqoriligini ko‘rsatadi. K
a
qiymatini 
maqbul sharoitni belgilashda vosita sifatida ishlatish mumkin; bu kattalik 
omixtani qay darajaga aralashtirish kerakligini ko‘rsatadi, titkilab ajratish uchun 
qanday moslama kerakligini belgilab beradi va hokazo. 

Download 6,08 Mb.