9.4. Ko„priklar, yo„lo„tkazgichlar va estakadalarning elementlari Piyodalar, temir yo„l va avtomobil yo„llari ko„priklari bo„ladi. Bir qator
hollarda ko„priklar avtomobil va temir yo„l transportlarini uyg‟unlashgan holda
o„tkazishga quriladi. Bunda ikkala transport turlari harakati bir yoki har xil satxda
ta‟minlanadi, piyodalar uchun trotuarlar quriladi. Ko„priklar ishlash sharoitiga
ko„ra suvdan yuqorida, ochiluvchi, suv ustida bo„lishi mumkin. Ko„priklar harakati
ustidan, bunda qatnov qismi oraliq qurilma ustida joylashgan, harakati ostidan,
bunda qatnov qismi oraliq qurilma ostida joylashgan, harakati o„rtadan, bunda
qatnov qismi oraliq qurilma balandligi chegarasida joylashgan bo„ladi. Ko„priklar
bir va ko„p oraliq qurilmaliga bo„linadi. Bir oraliq qurilmali ko„priklarda
tayanchlar bo„lmaydi, ko„p oraliq qurilmali ko„priklarda ular bir qancha bo„lishi
mumkin. Tayanchlar orasidagi masofalar yig‟indisi ko„prik oralig‟i deyiladi.
102
Ko„prik qurilish balandligi deb yo„l ustki yuzasidan oraliq qurilmaning eng pastki
qismigacha bo„lgan masofaga aytiladi.
Ko„priklar tuzilishiga ko„ra balkali, arkali, ramali va osma turlarga bo„linadi.
Ko„priklar materialiga ko„ra temirbeton, metall, beton va yog‟ochdan bo„lishi
mumkin. Bazida ular aralash holatda ham ishlatilishi mumkin. Ko„prik kengligi
(gabariti) G harfi va ko„prik chegarasida qatnov qismi kengligini metrda
bildiruvchi son bilan belgilanadi. Ko„priklar va suv o„tkazuvchi quvurlarni
hisoblashda yuqoridan tushadigan yuklarni transport vositalari g‟ildirakli yuklari
ko„rinishidagi N-30 va NK-80 yuklariga hisoblanadi 9.8-rasm.
9.8-rasm. Katta temirbeton ko„prik
Avtomobil yo„lini suv to„siqlar bilan kesishishidagi inshootlar kompleksiga
ko„prikli o„tish deyiladi. Ko„prikli o„tishga ko„prik, suv bosmaydigan ko„tarmadan
tutashma kiradi. Ko„prikli o„tish suv qo„yilishi mumkin bo„lgan daryo vodiysi
bo„yicha joylashtiriladi. Ko„prikli o„tish joylarida daryoning o„zani va qayirlari
bo„ladi. O„zan bu daryoning doimo suv oqadigan qismi hisoblanadi. Avtomobil
yo„llari o„zaro yoki temir yo„llar bilan kesishganda yo„lo„tkazgichlar quriladi.
Yo„lni ma‟lum balandlikdan o„tkazish va uning ostidan o„tish yoki boshqa
maqsadlar uchun oraliq masofa qoldirib qurilgan uzun yo„lo„tkazgichlarga
estakadalar deyiladi 9.9-rasm.
103
9.9-rasm. Avtomobil yo„llarini yo„lo„tkazgich asosida har satxdagi
kesishishi
