S tursunboyev jahon teatri




Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet121/134
Sana27.09.2024
Hajmi9,43 Mb.
#272697
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   134
Bog'liq
Jahon tetri tarixi

SHVETSARIYA TEATRI
Shvetsariya betaraf mamlakat sifatida G 'arbiy Ovro'po m am ­
lakatlari orasida alohida o'rin tutib kelgan. Urushdan keyingi 
davrda bu m am lakatda iqtisodiyot qatori teatr san’ati ham tez ta- 
raqqiy etdi. Fashistlar Gernianiyasi mavjudligida ko'pgina g'arbiy 
ovro'polik adiblar shu m am lakatda qo'nim topdilar. Brext, Uaylder 
kabi dram aturglam ing bir qator asarlari Syurix va Jeneva teatrlarida 
ilk bor sahna yuzini ko'rdi. Bular urushdan so'nggi Shvetsariya 
teatri va dramaturgiyasi rivojiga o 'z ta ’sirini ko'rsatm ay qolmadi.
U rushdan so'nggi yillarda Shvetsariyada ikki yirik dramaturg 
yetishib chiqdi. Bular Maks Frish va Fridrix D yurrenm attlar edi. 
H ar ikkala dramaturg ham Brextning epik teatr uslubi ta ’siri ostida 
ijod qilganlar.
Frish va Dyurrenm att asarlarida «tafakkur dramasi* shakllari 
rivojlantirildi. U lar o 'z ijodida B. Brext dramaturgiyasiga xos «ba- 
diiy bo'rtm a* ifoda usulidan keng foydalandilar. Ularning asarlarida 
ham , Brext asarlarida bo'lganidek, voqealar badiiy to'qim a vosita­
sida yaratilgan yurt va shaharlarda ro'y beradi. Frish va D yurren­
m attlar ijodini fashizmga qarshi d a’vatkorlik ohanglari bir-biriga 
yaqinlashtirib turadi. T o'g'ri, Frish ko'proq dram a janrida ijod qil­
gan bo'lsa, Dyurrenm att asosan komediyalar yozgan.
Fridrix Dyurrenmatt (1928) dramaturgiyasining asosiy xususiyati 
Brextcha «uqdirish» estetik tamoyili bilan bog'liq. «Ulug‘ Romul** 
(1948) Dyurrenm attning ilk komediyalaridan biri bo'lib, unda mual­
lif tarixiy shaxsni bosh qahram on qilib olgan bo'lsa-da, tarixiy 
faktlami o'zicha, erkin tarzda talqin etgan: bu, bir jihatdan, mumtoz
259


pyesalar va hukmdorlarga qaratilgan pyesa — parodiya b o isa, ik­
kinchi jihatdan, siyosiy parodiya ham dir; Romul Rim imperiyasining 
tez orada qulashini biladi va buni o ‘zi ham juda-juda xohlaydi, 
qizig‘i shundaki, bu hukm dor davlat ishlarini chetga surib qo'yib, 
parrandachilik bilan shug‘ullanadi. Uning fikricha, bu ish davlatni 
boshqarishga qaraganda ezguroq va foydaliroqdir. Pyesaning oxiri 
g'alati: Rom ulning siyosiy raqibi O doakr ham tovuqboqar va sahiy 
odam ekan. Lekin Odoakr yonida har qanday yovuzlikka yo'l ochuv- 
chi hukm chiqarishga ustasi farang Teodorix turardi. Dyurrenm att 
jiddiy m uam m olam i olg'a surgan: beozor, rahmdil Romul davlatni 
halokat yoqasiga keltirdi, negaki, uning yonida o 'z Teodorixi yo'q 
edi. Aynan shu shaxs mustabidlik tartibotini o'm atib, oxiri o'sha 
tovuqlam ing boshini olishga qodir edi-da.
D yurrenm attning «Keksa xonim ning tashrifi* (1955) tragiko- 
m ediyasida m utoyiba va b o 'rtm a usullar keng qoilanilgan. Asar shu 
jihati bilan jah o n teatri doirasida e ’tiro f etildi.
D yurrenm attning «Fiziklar» (1960) pyesasida m ashhur olim
Febius bu telba olamni sog'lom lashtirib bo'lm aydi, deya jin - 
nixonada jo n saqlashga ahd qiladi; ugina em as, boshqa sohaning 
kazo-kazo vakillari ham o'zlariga shu qism atni tanlaganlar. D yur­
renm att o 'z ijodida ijobiy qahram on qiyofasini yaratish vazifasini 
qo'ym agan. Z ero, u noxush voqealam i ifodalash kishilami oxiri 
ijobiy xulosalar chiqarishga olib keladi, deb hisoblaydi.

Download 9,43 Mb.
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   134




Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish