A vtomobil dinam ikasining im koniyatlari dvigatel q u w ati
va ilashish
kuchi bilan cheklanadi, bu ho ld a boshqa eksp
luatatsion xususiyatlar kiritgan cheklanishlar hisobga olinmaydi.
A v to m o b iln in g h a r xil rejim d a h a ra k a t qilishiga t a ’sir
qiluvchi kuchlarga va ularning yo‘nalishiga tezlikning o ‘zgarish
xarakteri sabab b o ‘ladi.
N atijada avtom obil tortish kuchi ta ’sirida, tortish kuchi
ta ’sir etm aganda esa, torm ozlash kuchi ta ’sirida harakat qilishi
m um kin.
Bu rejimlarning h ar birida avtom obil tekis, tezlanuvchan,
yoki se k in la n u v c h a n h a ra k a t q ilish i m u m k in . A vtom obil
yuqoriga tezlanish bilan harakatlanayotgan vaqtda unga ta ’sir
etuvchi kuch va m o m en tlar 2 . 1-rasm da ko ‘rsatilgan. Endi
ham m a kuchlarning yo‘l sathiga proyeksiyasini aniqlaymiz:
Қ - х - Р » - Р г Р „ = о
(31)
bu yerda
X\, Xi — oldingi va orqa o ‘qlardagi urinm a reaksiyalar.
Olingan tenglam a avtom obilning harakat tenglamasi deyiladi.
Bu tenglam ani yechib avtom obil dinam ikasining k o ‘rsat-
kichlarini,
m asalan, gorizontal yo ‘lda erishishi m um kin b o‘lgan
maksimal tezlik va shunga m os dinam ik om ilni, yuqori va
pastki uzatm alarda yengish m um kin b o ‘lgan y o ‘lning um um iy
qarshiligini va boshqalarni aniqlash mum kin.
H arakat tenglamasidagi kuchlarni tezlik bilan bog‘lovchi
aniq form ulalar y o ‘qligi sababli bu tenglam a um um iy ko‘ri-
nishda yechish ko‘p m ehnat talab qiladi.
Avtom obilning harakat tenglam asi kuchlar balansi va uning
grafigi, m om entlar
balansi va uning grafigi, dinam ik xarak-
teristika va pasport grafiklar kabi xususiy usullar bilan yechiladi.
I I bobga doir m asalalar
1.
D vigatelning q u w a ti
Nd = 25 kVt b o 'lib , avtom obil
transmissiyasida qarshiliklarni
yengish u chun uning N,r = 3
kVt qismi sarflanadi.
Transmissiyaning f.i.k. rjtr ni aniqlang.
Yechish:
,,' = i " ^ = 1" E =
1 ™0,12
=
0 ’ 88
190
2.
A vtom obilning yetakchi g‘ildiragiga uzatilgan q u w a t
82 kVt b o ‘lib, transmissiyaning f.i.k. 0,9 bo‘lsa, dvigatelning
q u w a t ini aniqlang.
Javob: VV, = 91 kVt.
3. A v to m o b il t o ‘g ‘ri u z a tm a d a h a ra k a tla n a y o tg a n id a
dvigateldagi burovchi m om ent 20 N m bo ‘lib, g‘ildirak radiusi
0,32 m; transm issiyaning f.i.k. 0,9, asosiy uzatm aning uzatish
soni 4. GNldirakdagi tortuvchi kuchni aniqlang.
Javob:
Pk = 225 N.
4. Avtomobil 0,8 m /s
2
tezlanish bilan harakatlanadi.
Radiusi
0,34 m b o ‘lgan g‘ildirakning burchak tezlanishini aniqlang.
Javob: ek = 23,5 rad ian /s2.
5. G ‘ildirakning g‘ildirashiga qarshilik kuchi 950 N , avto
m obilning um um iy og‘irligi 45400 N , g‘ildirashga qarshilik
koeffitsiyentini aniqlang.
Javob:
f = 0,0210.
6
. A vtom obilning old yuzasidan qaragandagi yuzi 1,5 m 2,
N ■
s
2
havo qarshiligini yengish koeffitsiyenti 0,4 —
j - , tezligi 90 km /
m
soat. Havoning qarshilik kuchini aniqlang.
Javob:
P = 375 N.
w
7. Og‘irligi 28000 N boMgan avtomobil 0,42 m /s
2
tezlanish
bilan to ‘g‘ri uzatm ada harakatlanadi. A vtom obilning tezla-
nishiga qarshilik kuchini aniqlang.
Javob:
P u = 1300 N.
