Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

511 
kriptovalyuta turlari ham gipotetik mavqe’ga ega
) har biri bir tonna paxtaga 
ekvivalent bo’lishi mumkin. Demak, 
ICO
tashkil etuvchilar bunday tokenlarni 
sotib olgan huquqiy va jismoniy shaxslarga ular tokenlari miqdoriga teng bo’lgan 
paxta 
yoki 
tola 
yetkazib 
berish 
majburiyatinio’z 
zimmasiga 
oladi. 
UzGold
kriptovalyutasining bittasi bir gram oltinga ekvivalaent bo’ladi, demak, 
loyiha amalga oshganidan so’ng, bunday tokenlar evaziga tokenlar egalariga jahon 
birjasidagi narxlar bo’yicha O’zbekiston Respublakasida zarb qilingan oltin 
tangalar yoki valyuta beriladi. Agar innovatsion loyiha quyosh yoki shamol 
elektrostantsiyasi (
fermasi
) qurish bo’lsa, bitta 
UzEnergo
kriptovalyutasi bir 
kilovatt energiyaga teng bo’ladi va demak elektrostantsiya ishga tushirilganidan 
so’ng, kriptovalyutani sotib olgan inson yoki tashkilot oldingi pastroq bo’lgan 
narxlarda tokenlariga mos bo’lgan elektroenergiyadan foydalanishi mumkin 
bo’ladi. Agar masalan, 
UzKvartira
deb atalgan tokenlarning har biri bir kvadrat 
metr uy-joy maydoniga teng deb chiqarilan bo’lsa, u xolda tokenlarning egalari 
loyiha amalga oshganidan so’ng, ushbu tokenlar miqdoriga teng bo’lgan uy-joy 
maydoniga egalik qila oladilar. Ya’ni ularning jalb qilingan pullariga 
(
kriptovalyutalar sotishdan yig’ilgan pullarga
) uy quriladi va keyin uydagi 
kvartiralar kriptovalyutalar egalariga tokenlarga mos ravishda taqsimlanadilar. 
Demak, ko’pchilik insonlar uy-joyli bo’lish uchun banklardan yuqori foyizli 
ipoteka kreditini olish o’rniga hech qanday kredit mablag’lari jalb qilmasdan turib, 
uy qurayotgan kompanniyadan kriptotangalar sotib oladilar va birozdan so’ng, uy-
joyli bo’ladilar. Agar ularga uy kerak bo’lmasa, kriptotangalarni ikkilamchi 
bozorda sotib, qo’shimcha daromad ishlab olishlari ham mumkin. Buni 
kriptovalyutalardan foydalanishning spekulyativ usuli deb atash mumkin. 
Ushbu risola kriptovalyutalarga bag’ishlangan va o’zbek tilida yozilgan 
dastlabki kitoblardan biri bo’lib, kamchiliklardan holi emas, albatta. Unda raqamli 
texnologiyalar, sun’iy intellect, bulutli texnologiyalar, elektron tijorat, raqamli 
davlat 
hizmatlari, 
raqamli 
fintexnologiyalar, 
kriptologiya, 
kriptografiya, 
blokcheyn, kriptovalyuta, uning turlari, tarqalishi, ishjlatilishi, tarixi, rivojlanishi, 
bozorlari, birjalari, almashinuv punktlari, 
ICO
lar va ularni tashkil qilish 

512 
mexanizmi hamda kriptovalyuytalardan foydalanilish va ularning rivojlanish 
tendentsiyalari bo’yicha baholi-qudrat bir qancha ma’lumotlar berilgan. Shuni ham 
aytishimiz kerakki, har qanday yangi ma’lumot, u qanchalik foydali bo’lmasin, 
amalda ishlatilmasa, moddiy foyda keltira olmaydi. Buni unutmang, va 
bilimlaringizni amalda ishlatishdan erinmang. Bunda tavakkalchilik qilishga to’g’ri 
keladi, albatta. Ammo tavakkal qilmasangiz, hayotda hech nimaga erisha olmaysiz. 
Tavakkalchilik darajasini kamaytirishni usuli esa aktivlarning diversifikatsiyasi, 
doimiy o’qish va o’rganish, yangi texnologiyalarni bilish va tushunish, ishonchli 
hamkorlar topishdir.
Endi raqamli iqtisodiyot bo’yicha jahon miqyosidagi asosiy trendlarni ham 
yoritib o’tishga harakat qilamiz: 
Innovatsiyalar hayotiy tsiklining kamayishi
– sohalar bo’yicha muhim 
innovatsiyalarning paydo bo’lishini oldindan oldindan ko’ra olish juda ham 
muhim, chunki aks holda ushbu soha yangi innovatsion yechimlar ta’sirida yo’q 
bo’lib ketishi ham mumkin. Misol sifatida musiqa bozoridagi ilg’or texnologiyalar 
evolyutsiyasi vositasida tushuntirishimiz mumkin: 
vinil plastinkalar –magnitofon 
lentalari – kassetalar – kompakt disklar – DVD – MP3 – on-line strimming 
servislari
. 
Mehnat bozori tuzilishining o’zgarishi
– information texnologiyalarning 
rivojlanishi ishchi-xodimlarning malakalariga bo’lgan talablarni ham tubdan 
o’zgartirib yuboradi. Natijada aqliy mehnatnig qadri oshib, bu sahada 
ishlaydiganlarga ish haqi miqdori ancha katta bo’lib ketadi. Buni iqtisodchilar 
texnik progressning yangi texnologiyalar bilan ishlay oluvchilar tomonga qarab 
burilishi (

Download 5,77 Mb.