713
rayonlarida paydo bo‘lgan. Terminal tashishlarnitashkil qiluvchilar rolini,transport-
ekspeditorlik firmalari yoki universal hamda maxsus terminallar va har xil usuldagi
tashishlar
uchun
terminal
komplekslarni
ishlatadiganhar
xil
turdagi
transportoperatorlari bajaradi.
Universal terminallarning asosiy operasiyalari quyidagilar hisoblanadi:
Transport-logistik servizlar bozorini marketing tadqiqot qilish;
Mijozlar
bilan shartnoma tuzish, tushgan xatlarni qabul qilish vako‘rib
chiqish;
Yuklarni yig‘ish va tarqatish;
Qisqa muddatli saqlash;
Konsolidasiya, navlash, komplektasiya qilish vayuklarga ishlov
berishning boshqa operasiyalari;
Terminalaro tashish va yukni oxirgi iste’molchiga yetkazish;
Terminal
serviz
hizmatlarining
axborot-kompyuter
qo‘llab-
quvvatlanishi;
Transport-logistik hizmatlar uchun hisoblar.
Maxsus terminallar yuk turini aniqlash yoki turlarga ajratishoperasiyalarini,
masalan,
tez buziladigan narsalar, oziq – ovqatlar, qog‘ozlar va sh.O‘. Transport-
logistik
serviz
operasiyalarniamalga
oshiradi.
Maxsus
yuk
terminallari
mijozningtashishga nisbatan bo‘lgan talablarini yaxshi anglashga, yuklarni saqlash
va ishlov berishga, logistik menejmentning samaradorligi va serviz hizmatini
ko‘tarish va logistik xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi.
Eksport-import
operasiyalardayuqorida sanab O‘tilgan barcha transportirovka turlariva transport
serviz hizmatlarini ko‘rsatish bir butunlikni tashkil etadi vatashqi iqtisodiy faoliyatni
amalga
oshirishda
material
resurslar
harakatlanishi
jarayonidaboshtashkil
etuvchisihisoblanadi.
6.
Avtomobillarda xalqaro tashuvlarni boshqarish tizimi
3.1. Xalqaro davlat va nodavlattashkilotlar
Avtomobil transporti masalalari vadunyodagi avtomobilda xalqarotashuvlar
bilandavlat va nodavlat tashkilotlari shug‘ullanadi. Davlat tashkilotlari tegishli
xalqaro kelishuvlar yo‘li bilan, nodavlat tashkilotlar esamilliy assosiasiya , ittifoq,
byuro va shunga O‘xshash kasbiy jihatlari bo‘yicha birlashadigan tashkilotlar qarori
bo‘yicha barpo qilinadi.
Asosiy shart bo‘lib,nodavlat xalqaro tashkilotlar qabul qilgan masalalar davlat
miqyosida qonuniy bo‘lishi hisoblanadi. Bunday nodavlat tashkilotlarningfaoliyati
yaxshi yuritilishi uchun hukumat organlari tomonidan maxsus kafolatlijamg‘armalar
tashkil etiladi yoki ularning faoliyati boshqa yo‘l bilan qo‘llab-quvvatlanadi.
Nodavlat xalqaro tashkilotlar ko‘pincha davlatlaro uyushmalarda maslahat beruvchi
organlar statusiga egadirlar, masalan, bmt ining komissiya va sovetlarida.
714
O‘zbekiston
Respublikasida
xalqaro
transport
kommunikasiyalarini
rivojlantirish masalalari bo‘yichadavlatlararo kelishuvlarni
tayyorlash va ularda
ishtirok etishavtoyo‘l kompleksi rahbari – bosh vazir O‘rinbosariga yuklatilgan.
YO‘lovchilar va yuklarni avtomobilda xalqaro tashuvni rivojlantirish bo‘yicha
davlatlararo kelishuvlarni tayyorlash va ularda ishtirok etish hamda davlat
miqyosidaavtomobilda xalqaro tashishni rivojlantirish konsepsiyalarini ishlab
chiqish O‘zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi zimmasiga yuklatilgan.
3.2. Birlashgan millatlar tashkiloti (bmt)
Xalqaro yo‘nalishda, mustaqil va suveren davlatlar chegaralarini kesib
O‘tayotganyo‘lovchi tashish yoki ikki va undan ortiq mamlakatlarda tovar
ayirboshlab
yuk
tashish
avtomobillarining
(yengil
mashinalar
va
avtobuslar)harakatlanishi xalqaro kelishuvlarsiz mumkin emas. Mustaqil va suveren
davlatlar chegaralaridan O‘tadigan transport oqimlari hamma vaqt ham bo‘lgan,
shuning uchun bunday harakatlanishni boshqarib turish zarurligi paydo
bo‘ldi,chunki har bitta davlat O‘z avtomobil yo‘llarini qurish, ekspluatasiya qilish va
transport harakatlanishidahar xil qonun-qoidalarga ega. Hozirgi paytda yo‘lovchi va
yuklarniavtomobilda xalqaro tashish quyidagi uchta konvensiyaga bo‘ysunadi:
1926-yilda qabul qilingan “avtomobil transporti bo‘yicha xalqaro konvensiya”
hozirgi vaqtda eskirgan va uning O‘rniga quyidagi hujjatlar kelgan:
A) avtomobil yuk transporti bo‘yicha bmt konvensiyasi 1949-yilda jenevada
qabul qilingan va “jeneva konvensiyasi”deb ataladi;
B) avtomobil transporti bo‘yicha venakonvensiyasi 1968-yilda
qayta ishlanib,
qabul qilingan;
Jeneva konvensiyasini 88 ta davlat imzolagan, shu jumladan O‘zbekiston
Respublikasi va 30 dan ko‘p davlatlar vena konvensiyasining ishtirokchilari
hisoblanadi.
