153
Absorbsiya – gazlarni yoki suyuqlik bug„larini yutuvchilarga -
absorbentlarga yutilishiga aytiladi. Bunday jarayonda moddalarning yoki bir guruh
moddalarning gaz fazasidan yoki bug„li fazadan suyuqlikka о„tish
jarayoni sodir
bо„ladi.
Absorbsiya – tanlangan va orqaga qaytmas jarayonlardir. Moddalarni
suyuq fazadan bug„li fazaga yoki gazga о„tishi
desorbsiya deyiladi. Bu ikkala
jarayon ham birlashib ishlab chiqarish siklini tashkil qiladi.
Desorbsiya absorbsiyadan keyin о„tkaziladi
va bunda maqsadli komponent
suyuq yutuvchilardan ajratib olinadi. Kо„rinib turibdiki, absorbsiya va desorbsiya
bir-biriga qarama – qarshi bо„lgan jarayonlardir. Birinchi holatda gazni suyuqlikka
erib kirishi sodir bо„ladi va bosimni oshishiga
olib keladi hamda haroratni
pasaytiradi. Absorbentni absorbsiya jarayonida maqsadli komponentlarining
yutilishiga tо„yinish yoki ishlanish deb ataladi. Absorbent desorbsiya jarayonida
maqsadli komponentlardan ozod bо„lgandan keyin regeneratsiyalanadi va
sovutiladi, keyin nasos yordamida qaytadan absorbsiyaga qaytarilishi mumkin.
Shunday qilib yopiq absorbsiya – desorbsiya tizimi paydo bо„ladi.
Absorbsiya jarayonida tabiiy gazni quritishda glikol xizmat qiladi.
Absorbsiya jarayonida glikol (DEG, TEG) tabiiy gazdagi suv bug„lariga yutiladi.
Regeneratsiyalangan aralashma yana qaytadan absorberga qaytadi.
Gazni quritish qurilmasini texnologik sxemasida (6.1-rasm)
nam gaz
ajratgichga (1) tо„planadi, u yerda suyuqlik tomchilaridan ajratiladi va keyin
absorberga (2) kelib kiradi. Absorberda gaz pastdan yuqoriga absorbentga
tо„qnashishi uchun harakatlanadi, quritiladi, keyin esa tomchi tutqichdan (3) о„tadi,
u yerda yuqori likopchadan olib ketiluvchi absorberning
yuqori konsentratsiyali
tomchilaridan ajratiladi. Absorberdan ajratilgan gaz magistral gaz uzatmasiga
beriladi.
Absorbentga tо„yingan eritma absorberdan shamollatgich orqali (5) filtrga
(6) va desorberga (7) yо„naltiriladi, keyin desorberning (7)
pastki qismiga
о„rnatilgan bug„li qizdirgichga beriladi va belgilangan haroratgacha qizdiriladi.
Eritma reboylerda qizdirilgandan keyin bug„lantirish kolonnasiga beriladi (7).
154
6.1- rasm. Gazni glikol bilan quritish qurilmasining prinsipial sxemasi:
1 – kirishdagi ajragich; 2 – absorber; 3 – tomchi tutqich; 4 –
sath rostlagich; 5 –
shamollatgich; 6 – filtr; 7 – desorber; 8 – kondensatni yig„gich; 9 – bug„ ejektori;
19 – sovutgich; 11 – issiqlikni almashtirgich; I – kirib keluvchi gaz; II – quritilgan
gaz; III – konsenratsiyalangan glikol; IV – sovutuvchi suv; V –
aralashtirilgan
glikol; VI – kolonnani sug„orish oqimi; VII – suvli bug„
Suv bug„i eritmadan ajralib chiqqandan keyin suvutgichga (10) tо„planadi,
u yerda asosiy qismi kondensatsiyalanadi, keyin esa kondensatni yig„gichga (8)
beriladi. Bu yig„gichdan suvning bir qismi teskariga kolonnaning yuqori qismiga
yо„naltiriladi va haroratni pasaytiradi. Natija yuqoriga kо„tariluvchi absorbentning
bug„lari kondensatsiyalanadi va pastga tomon oqadi hamda absorbentning
yо„qotilishini qisqartiradi.
Belgilangan
konsentratsiyagacha
regeneratsiyalangan
absorbentning
aralashmasi avval issiqlik almashtirgich orqali о„tadi (10), tо„yingan eritma bilan
sovutiladi, keyin esa qо„shimcha sovutgichda qaytadan (10) sovutiladi va sug„orish
uchun kontaktorga tо„planadi.
Tabiiy gazni quritish uchun absorbent sifatida glikoldan keng foydalaniladi,
DEG va TEGning afzalliklari yuqoridir. Agar tabiiy gazni
quritish talab qilinib
155
uning tarkibida aromatik uglevodorod bilan kondensat uglevodorodlari kо„p
bо„lganda absorbentni tanlash kо„proq etilenglikolga qaratiladi. Bunday sharoitdap
etilenglikol DEG va TEG ga nisbatan iqtisodiy tejamkor, u aromatik
uglevodorodlar tarkibidagi uglevodorod kondensatida kam eruvchan hisoblanadi.
Tabiiy gazni quritishda glikolning keng qо„llanilishiga sabab, uning yuqori
gigroskopikligi nam tortgichligi), qizdirilganda
chidamliligi va kimyoviy
yoyiluvchanligi, bug„ bosimining pastligi va nisbatan narxining pastligi qо„llash
uchun qulaydir.
Etilenglikol yoki glikol –
