43
Sinovli yrish va o„lchovlar usuli qator afzalliklarga ega:
-noaniq dastgohda ham yqori aniqlikka erishish mumkin;
-mayda tayyorlamalar partiyasiga ishlov berishda kesuvchi asbobni eyilishini
olinadigan o„lcham aniqligiga ta‟siri yo„q qilinadi;
-noaniq tayyorlamada quyimni to„g„ri taqsimlash orqali
brak chiqishini oldini
oladi;
-ishchini murakkab, qimmat turuvchi turli moslamalarni tayyorlashdan ozod
qiladi.
Shu bilan birga, sinovli yrish va o„lchovlar usuli bir qator jiddiy kamchiliklarga
ham ega:
-ishlov berishni erishiladigan aniqligini olinadigan qirindini minimal qalinligiga
bog„liqligi;
-ishchi aybi bilan brak paydo bo„lishi ehtimoli yqoriligi;
-ishlov
berishni past unumdorligi;
-detalga ishlov berish tannarxini yuqoriligi.
Bu kamchiliklarni inobatga olgan holda, sinovli yrish va o„lchov usuli asosan
donalab va mayda seriyali ishlab chiqarishda qo„llaniladi.
Sozlangan dastgohlarda o„lchamni olishni avtomatik usulida sinovli yrish va
o„lchovlar usulidagi kamchiliklar bo„lmaydi.
Tayyorlamalarga o„lchamlarni avtomatik olish usulida ishlov berishda dastgoh
birlamchi shunday sozlanadiki, bunda tayyorlamani
talab etilayotgan aniqligiga,
ishchini malakasi va e‟tiboriga deyarli bog„liq bo„lmagan holda avtomatik tarzda
erishiladi.
44
2.1- rasm. O„lchamlarni avtomatik olish usuli bilan tayyorlamalarga ishlov
berish
Tayyorlama 2 “a” va “b” o„lchamlarga frezalashda, frezerli dastgoh stoli
balandligi bo„yicha birlamchi shunday o„rnatiladiki, bunda qisqichlarni qo„zg„almas
siquvchi elementni tayanch yuzasi frezani aylanish o„qidan K=Dfr /2+a masofaga
orqada qoladi. SHuningdek freza 3 ni yon yuzasini stolni ko„ndalang
siljitish orqali
qisqichni qo„zg„almas elementini vertikal yuzasidan “b” masofaga uzoqlashtiriladi
(2.1 a -rasm).
Dastgohni bunday birlamchi sozlashni sinovli yurish va o„lchovlar usulida
bajariladi. Bunday sozlashdan so„ng tayyorlamani barcha partiyalarga oraliq
o„lchovlarsiz (bundan tanlama nazorat o„lchovlari mustasno) va dastgoh stolini
ko„ndalang va vertikal yo„nalishlarda qo„shimcha siljitishlarsiz ishlov beriladi. Ishlov
berish jarayonida “K” va “B” o„lchamlar o„zgarmasligi sababli,
ishlov berilayotgan
tayyorlamani “a” va “b” o„lchamlari aniqligi, dastgohni shunday sozlashda ishlov
berilayotgan barcha tayyorlamalar uchun bir xilligi saqlanib qolinadi.Shunga
o„xshash
tayyorlama
2
yon
yuzasiga
ishlov
berishda
tayyorlamani
“a” o„lchami keskich 3 siljishini cheklovchi tayanch 4 yuzasidan mahkamlovchi
moslama yonigacha bo„lgan “C” masofa hamda tayanch 4 yuzasidan keskich tig„i
uchigacha bo„lgan “b” masofa bilan aniqlanadi (2.1 b -rasm).
Dastgohni birlamchi sozlashda o„rnatiladigan bu o„lchamlarning doimiyligida
ishlov berilayotgan tayyorlamani “a“o„lchami o„zgarmay turadi.
45
Demak, sozlangan dastgohlarda o„lchamlarni olishni avtomatik usulini
qo„llashda talab etilayotgan aniqlikni ta‟minlash vazifasi
ishchidan dastgohni
birlamchi sozlaydigan sozlovchiga, maxsus moslama tayyorlovchi asbobsozga hamda
texnologik asoslar va tayyorlama o„lchamlarini belgilovchi, uni o„rnatish va
mahkamlash usulini, moslamani kerakli konstruksiyasini aniqlovchi texnologga
o„tadi.
O„lchamlarni avtomatik olish usulini afzalliklari quyidagilar:
-ishlov berish aniqligini oshish va brakni kamayishi;
-ishlov berish unumdorligini oshishi;
-ishchilar malakasidan
ratsional foydalanish;
-ishlab chiqarish samaradorligini oshishi.
Sozlangan dastgohlarda o„lchamlarni avtomatik olish usulini bunday afzalliklari
uni zamonaviy seriyali va ommaviy ishlab chiqarish sharoitlarida keng qo„llanishini
belgilab beriladilar.
