Müasir dövrdə istehsalatda hər hansı səviyyədə qəbul edilən qərar və təlimatlar, işçilərin




Download 1,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet87/113
Sana01.12.2023
Hajmi1,28 Mb.
#109072
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   113
Bog'liq
M asir d vrd istehsalatda h r hans s viyy d q bul edil n q ra

Şəkil 5. Anod prosesinin sxemi
Anod prosesinin tormozlanması və ya katod prosesinin sürətinin tənzimlənməsi ilə
elektrokimyəvi korroziyanı yubatmaq olar.
Bir sıra korroziya prosesində korroziya məhsulu metalın səthində əmələ gəlir, ona görə də
korroziyanın xarakteri və onun sürəti, hiss olunacaq dərəcədə, əmələ gələn nazik qatın xassəsinə
görə müəyyən olunur. Metalın səthində möhkəm, davamlı nazik qat əmələ gələrsə, bu zaman
korroziyanın sürəti azalır və bəzən isə bu proses ümumiyyətlə dayanır.
Korroziyanın növünü və xarakterini müəyyən edən göstəricilər müxtəlifdir. Metalın
korroziyaya uğramasının əsas səbəbi onun öz xassəsindən asılıdır. Metalların və korroziya
mühitlərinin və onların kontakt şəraitinin müxtəlif olması səbəbindən müxtəlif növ korroziyalar
yaranır. Metalların korroziyasını 4 sinfə bölürlər: 
1. Korroziya yaranan mühitin növünə görə (qaz, turşu, qələvi, dəniz suyu, atmosfer və s.
mühitində yaranan);
2. Korroziyanın dağıdıcı xarakterinə görə (müntəzəm, qeyri müntəzəm);
3. İstismar şəraitindən asılılığa görə (sürtünmədən yaranan, metalın yonulmasından,
gərginlik altında olmasından və s.);
4. Gedən prosesin nəticəsinə görə (kimyəvi və elektrokimyəvi korroziya).
Birinci qrup korroziyaya demək olar ki, izahat tələb edilmir. Dördüncü qrup haqqında
irəlidə artıq danışılmışdır.
Müntəzəm korroziya konstruksiyanın mexaniki möhkəmliyinə nisbətən az təsir edir. Qeyri
müntəzəm korroziya isə əksinə, metalın ayrı-ayrı hissəsində müxtəlif qalınlıqda və yaxud
müəyyən yerdə metal daxilində cəmləşərək onun köpməsinə və ayrı-ayrı qatlara ayrılmasına
səbəb olur.
Qeyri müntəzəm korroziyaya metal daxilində hər hansı bir xəlitənin korroziyaya
uğramasından metalda yaranan ümumi korroziyanı da aid etmək olar.
Qeyri müntəzəm korroziyanın yerli, kristallararası və s. növləri də mövcuddur.
Korroziya prosesinin təhlükəlilik dərəcəsi onun sürəti, nüfuzetmə dərinliyi və səthindən
asılıdır.
Korroziyanın əsas göstəricisi onun inkişaf sürətidir. Bu sürət bir il ərzində korroziya
tərəfindən dağıdılan qatın millimetrlərlə qalınlığına bərabərdir.
Korroziyanın davamlılığı 10 qrupa ayrılan xüsusi şkala ilə təyin edilir. Birinci qrupa
korroziya sürəti 0,001 mm/il-dən az olan tam davamlı materiallar, X qrupa korroziya sürəti
10mm/il-dən çox olan davamsız materiallar aiddir.
Hər hansı bir avadanlıq layihə edilərkən materialın korroziyaya davamlılığı mütləq nəzərə
alınmalı, korroziya yeyilməsinə qarşı müvafiq konstruksiyanın divarının qalınlığı artırılmalıdır.
Korroziya texnoloji prosesin gedişi zamanı qeyri müntəzəm istilik zonalarının
yaranmasından, müxtəlif metalların kontaktından, durğunluq zonalarının yaranmasından və s.
yarana bilər. Konstruksiyada korroziyanın yaranması üçün imkan yarada bilən yarıqların
olmasına yol vermək olmaz. Qaynaq işləri apardıqda qaynaq materialının kimyəvi tərkibi qaynaq
edilən metalın kimyəvi tərkibi ilə eyni olmalıdır. 
Aparat və onun əlaqə xətləri üçün material seçdikdə texnoloji prosesin xüsusiyyətləri
nəzərə alınmalıdır. Aparat daxilində mayenin səlis hərəkət etməsini təmin etmək lazımdır. 
Adətən, metal konstruksiyalar üçün əsas material müxtəlif dərəcədə legirlənmiş polad və
çuqun götürülür. Qiymətli metal olan legirlənmiş polada qənaət etmək üçün, əksər hallarda,
konstruksiyanın əsas mexaniki yükdaşıyan hissəsi karbonatlı poladdan, mühafizə qatı isə
qalınlığı 2-5 mm olan legirlənmiş poladdan hazırlanır.
Korroziyaya aqressiv olan mühitlərdə əlvan metallardan geniş istifadə edilir.
Neft-kimya və neft emalı sənayesi üçün avadanlıq hazırlayarkən daha çox korroziyaya
dözümlü qeyri-metal materiallardan istifadə edilir. Bu materiallar kimyəvi dözümlülükdən əlavə,


yaxşı elektrik və istilik izolyasiyası xassəsinə malikdirlər. Ən çox andezit və beştaunitdən,
turşuya davamlı keramikadan, emal örtüyündən istifadə olunur. Üzvi kimya materiallarından
plastmas, qrafit əsasında hazırlanmış materiallar, rəngli lak örtüyündən və s. istifadə edilir. Son
vaxtlar avadanlığın metal hissələrinin mühafizəsi üçün inhibitorlardan istifadə edilir. Korroziya
mühitinə az miqdarda əlavə etdikdə metalın elektrokimyəvi korroziyasının sürətini azaldan
maddələrə inhibitor deyilir.
Elektrokimyəvi korroziya prosesini tormozlama mexanizminə görə inhibitorlar anod
(xromatlar, bixromatlar, nitratlar və s.), katod (ZnSO
4, 
ZnCl
2
) ekranlayıcı və qarışıq tipli olurlar.
İnhibitorlar metalın səthinə adsorbsiya olunaraq, anod prosesinin qarşısını alır, həmçinin katod
reaksiyasına mane olur və ya ekranlayıcı qat əmələ gətirərək metalı elektrolitdən izolə edir.
İnhibitorlardan əsasən soyutma sistemlərində, kondensasiya qurğularında, tutumlarda və
həmçinin, metal məmulat müvəqqəti konservasiya edilən zaman istifadə olunur.
Neftin ilk emalı prosesində, su fazasında olan xloridlər, xlor turşusu və hidrogen sulfidin
təsirindən yaranan korroziyanın qarşısını almaq üçün İKB-1, İKB-2 və katapin K
inhibitorlarından istifadə olunur. İnhibitorlar, adətən, prosesə fasiləsiz olaraq ammonyakla
birlikdə verilir.
AT və AVT qurğularındakı su təchizatı dövri sistemində metalın mühafiəsi üçün suda həll
olunan İKB-4 adlı inhibitor işlədilir.
Tutumlarda, yeraltı boru kəmərlərində və başqa yeraltı metal qurğularında korroziyaya
qarşı mübarizə, başlıca olaraq, katod və protektor mühafizəsidir. 
Katod mühafizəsi zamanı (şəkil 1.3.) qorunan obyekt (burada, boru kəməri-1) xarici daimi
cərəyanın (3) mənfi qütbünə birləşdirilir və o, katoda çevrilir. Cərəyan mənbəyinin müsbət qütbü
xüsusi torpaqlayıcı ilə (5) birləşdirilir ki, bu da anod rolunu oynayır. Beləliklə, qapanmış elektrik
zənciri alınır ki, bundan da cərəyan anodla yerdən keçərək qorunan boru kəmərinə (1) ötürülür,
sonra isə mənfi qütbün xarici cərəyan mənbəyinə (3) gedir. Bu zaman, anod torpaqlayıcı tədricən
dağılır və boru kəmərinin mühafizəsini təmin edir. Cərəyan mənbəyi kimi müxtəlif növ katod
mühafizəsi stansiyaları (harada ki, dəyişən cərəyan sabit cərəyana çevrilir) və ya kimyəvi
cərəyan mənbəyi (qalvanik elementlər, akkumulyatorlar) istifadə edilir. Burada anod torpaqlayıcı
rolunu polad, kömür və qrafit elektrodlar oynayır.
Katod mühafizəsinin müsbət cəhətləri ondan ibarətdir ki, o uzunömürlü və etibarlıdır.
Çatışmayan cəhəti isə, iş prosesi avtomatik olaraq yerinə yetirildikdə, mürəkkəb aparatlarla idarə
olunması və sərbəst daimi cərəyan mənbəyindən istifadə edilməsidir.
Şəkil 6.2

Download 1,28 Mb.
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   113




Download 1,28 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Müasir dövrdə istehsalatda hər hansı səviyyədə qəbul edilən qərar və təlimatlar, işçilərin

Download 1,28 Mb.
Pdf ko'rish