2.3. GEOMETRIYA VA TRIGONOMETRIYAGA OID SIMVOLLAR.
(π) (aylana uzunligining deametrga nisbati).
3,14159…sonini birinchi bo`lib 1706-yilda Uilyam Djons grek πerifereia-aylana va πerimetpos-peremetr so`zlaridan foydalanib, aylana uzunligi deb aniqlangan. Bu qisqartirish Eylerga juda yoqqanligi sabab, bu ifoda shu ko`rinishda saqlanib qolgan.
G`iyosiddin Jamshid al-Koshiy 1424-yilda yozgan “Aylana haqida risola” asarida aylanaga ichki va tashqi chizilgan muntazam ko`pburchak tomonlari sonini ikkilantirish yo`li bilan 3*228=800335168 tomonli muntazam ko`pburchaklar peremetirini hisoblab π uchun: π=3,1415826535897932 qiymatni hosil qilgan. Bu 16 ta o`nli raqamgacha aniqdir.Ammo al-Koshiyning asari uzoq vaqtgacha Yevropada noma`lum bo`lgan Yevropaliklardan belgiyalik Van Romen 1597-yilda 230 tomonli muntazam ko`pburchakka Arximed usulini tadbiq etib π uchun 17 ta o`nli raqamlari aniq bo`lgan qiymat topgan.
Xitoy matematiklarida π=3,155…va 22∕7
Hindlarning “Sulva Sutra” (“Arqon qoidasi”) asarida π uchun 3,008 va 3,1416… yoki √10=3,162… qiymatlar uchraydi.
Gollandiyalik Rodolf San Seylon (1540-1610) bu aniqlikni 35 ta o`nli raqamlargacha olib borgan. Hozirgi davrda elektron hisoblash mashinalari yordamida π uchun milliondan ortiq o`nli raqamlari aniq bo`lgan qiymat topilgan, kundalik hisoblashlar uchun 3.14 qiymat matematik hisoblashlar uchun 3.1416 qiymat katta astronomiya va kosmanaftika uchun 3.1415826 qiymat kifoyadir.
Qadimgi Bobil va Misr qo`lyozmalari va mixxatlari π uchga teng deb olingan. Bu o`sha davrda aniqlik talabi uchun yetarli bo`lgan. Keyinchalik rimliklar uchun π=3.12 ni ishlatganlar.π son uchun Arximed bergan qiymat 3.14 bo`lib bu amaliy masalalarni hal qilishda juda ma`qul edi.
| 