Boshlang‘ich maktabda estetik mashg‘ulotlarning
interaktiv sikli
Jamiyatim izning barcha faoliyat sohalarida tub qayta o ‘zga-
rishlar b o ‘layotgan bir sharoitda o ‘sib kelayotgan yosh avlodni
tarbiyalash va rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etyapti. Ja-
miyatni rivojlantirishning o ‘tish bosqichidagi vaziyat insonni mav-
judligini, mazmunini anglash jarayonlarini, ta ’lim
tizimini inson-
parvarlashtirish zamriyatini keltirib chiqarmoqda. Bu bosqichda
respublikamizdagi maktab o ‘quvchilarini estetik ta ’lim tarbiya-
sining qadr-qim m ati o'sib borayotir. Aynan sanoat vositasida in-
soniyatning m a’naviy tajribasini avloddan avlodga o ‘tkazish aso-
san amalga oshiriladi. Bu esa avlodlararo aloqani qayta tiklashga
yordam beradi. Shu narsa ham muhimki, san’at «himoya qiluvchi,
kamar» rolida ham namoyon bodadiki, bu rol esa bolani zo‘ra-
vonlik va shafqatsizlik g'oyalar ta ’siridan asraydi. San’at o ‘quvchi-
larga chor atrofimizdagi dunyoni to ‘la-to ‘kis
qiyofasini tasavvur
etishga yordam beradi, turli xil hayotiy vaziyatlarda to ‘g‘ri qaror
qabul qilishni osonlashtiradi.
Keyingi vaqtda o ‘quvchilar orasida san’at bo ‘yicha m adani-
yatning bir qismi sifatida, musiqani o ‘rganish, musiqali folklor,
xalq amaliy san’atini o ‘rganish bo‘yicha integrallashgan mash-
g‘ulotlar keng bodishi qonuniy tus oldi.
Integrallashgan estetik
shakl boshlangdch ta ’lim da, san ’at fanlarini integratsiyalashi,
o ‘quvchilarni san’at predm etlarni o ‘qitishning muqobil tizimi,
ekanligini ta ’kidlash imkonini beradi.
Integrallashgan kurs quyidagi predm etlarni adabiy o ‘quv,
tasviriy san’at va m usiqani qam rab olib, ular uchun um um iy
maqsadlarga ega didaktikaning tam oyillariga to ‘sqinlikqilmaydi,
san’atning turli shakllarining o ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga
olib saqlab qoladi, o ‘quvchilarni o ‘ziga
xos yosh va individual
xususiyatlarini e ’tiborga oladi, atrofdagi olam go‘zalliklarini to ‘-
laqonli qabul qilishda, bolalar tom onidan borliqni anglashda o ‘z
izini qoldiradi.
A. Ushinskiyning so‘zlariga qaraganda, bolalar ranglar, shakl-
lar va tim sollar bilan tafakkur qilishadi. Ularni boshqacha fikr-
lashga m ajbur qiluvchi tarbiyachi behuda harakat qiladi, deya
ta ’kidlaydi.
Integrallashgan estetik kurs Toshkent shahridagi 24-m ak-
tabning laboratoriya bazasida sinovdan o ‘tkazilgan. M azkur integ-
96
rallashgan kursni um um ta’Iim maktablardagi 1—4-sinf o ‘quv-
chilari uchun tem atik rejalashtirish haftasiga 1
soatdan iborat
qilib, o ‘quv yiliga tuziladi. Jadval estetik kursni rejalashtirishning
aniq tasavvurini beradi (adabiy o‘qish, tasviriy san'at, musiqa).
1-sinfda (1,4-tizim bo ‘yicha) va 3-sinfda (1—3-tizim bo'yicha).
Bu kursda crzak predm et b o ‘lib, badiiy
o 'q ish , musiqa
bilan tasviriy san’at o'zaro bir-birini to ‘ldiradigan darsning o ‘quv
m ateriali hisoblanadi. Uch yagona didaktik m aqsadni — ta ’li-
miy, rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi m aqsadlarni amalga oshi-
rishni kuchaytirishda badiiy o ‘qishning tasviriy san ’at va musiqa
bilan uyg‘unlashgan o ‘quv m ateriali ekanligi katta aham iyatga
ega.
Estetik
kursga shoirlarning rassom, bastakorlarning o ‘z maz-
muniga ko‘ra, bir-biriga yaqin va m antiqiy o ‘zaro bog’langan
taniqli xrestomatik asarlari kiritilgan. Lekin bunga boshlang‘ich
sinf o ’quvchilarining yosh xususiyatlarini hisobga oluvchi das-
turdan tashqari asarlari kiritilganki, bular bolalarni bilish fao-
liyatini kuzatishga va bilimlarini kengaytirishga imkon beradi.
Bundan tashqari badiiy asarlar, matnlarni tabiatga bog‘liq holda
mavsumni o'zgarishlarini hisobga olib tanlanadi.
Bu o ‘quvchilarga atrofni o'rab turuvchi borliq to‘g‘risidagi ku-
zatish va tasavvurlarni, o ‘rganilayotgan
adabiyotlarni, borliq
to ‘g‘risidagi tasavvurlar bilan jonli va samarali taqsimlashga yor-
dam beradi. Shuningdek, ular qo’shimcha illustrativ material si-
fatida xizmat qiladi.
A. Barto.
