Anaerob va aerob nafas olish jarayonlari

katta miqdorda potensial energiya qolib ketadi, chunki oksidlanish 
jarayoni oxirigacha bormaydi.
Ammo o‘simliklar uzoq vaqt anaerob nafas olib yashay olmaydi. 
Bunday sharoitda ular nobud bo‘lishiga sabab hosil bo‘lgan spirtdan 
zaharlanadi va qurib qoladi. Anaerob nafas olish o‘simliklar uchun 
vaqtinchalik holat bo‘ladi. Tuproqda namlik ortib ketganda, o‘simliklar 
anaerob nafas olishi mumkin. Ko‘pgina mikroorganizmlar uchun anaerob 
nafas olish asosiy yo‘l bo‘lib, bunda hayoti uchun zarur energiyani oladi, 
bu jarayon to‘xtovsiz amalga oshadi. Bunday holatni anaerob nafas 
olishdagi bijg‘ish jarayoni deyiladi. Mikroorganizmlar bijg‘ish jarayonida 
o‘zining zahira oziq moddalarini sarflamay, balki atrofdagi oziq 
moddalardan foydalanadi.
Anaerob nafas olishda o‘simliklardagi spirtli bijg‘ishdagi kabi 
jarayon boradi, bunda qator fermentlar ta'sirida oraliq moddalar hosil 
bo‘ladi, ya'ni pirouzum kislota SO2 va spirtga parchalanadi. Aerob 
sharoitda esa pirouzum kislota SO
2
va N
2
O gacha parchalanadi.
Aerob fazada glyukoza molekulasiga ferment yordamida ATF dan 
bir molekula fosfat kislota birikadi.
Glyukoza +ATF -------------- ► glyukoza 6 fosfat + ADF
So‘ngra glyukoza fosfat ferment ta'sirida qator o‘zgarishlarga 
uchrab, anorganik fosfat kislota hisobiga difosfatglitserin kislota hosil 
qiladi:
FGA + N3RO4 ► difosfatglitserin aldegid difosfatglitserin kislota
Fosfatglitserin aldegid
Difosfoglitserin aldegid ADF bilan reaksiyaga kirishib, ATF 
molekulasi va fosfoglitserin kislota hosil qiladi.

Difosfoglitserin kislota + ADF ---------------------------- ►ATF + 
FGK
Murakkab o‘zgarishlardan so‘ng fosfoglitserin kislota ( FGK) 
pirouzum kislota hosil qiladi, fosfat kislota qoldig‘i ATF ni hosil qiladi.
FGK + ADF --------------- ► ATF + pirouzum kislota.
Pirouzum kislotaning oksidlanishi natijasida 3 molekula SO
2
, ammo 
qand molekulasidan 2 molekula pirouzum kislota hosil bo‘lsa, SO2 
gazining miqdori 6 molekulaga teng bo‘ladi. Glyukozaning oksidlanishi 
natijasida 38 molekula ATF hosil bo‘ladi, hujayrada 380 kkal energiya 
to‘planib, bu energiya glyukozaning 50% kimyoviy energiyasi bo‘lib, 
qolgan qismi issiqlik tarzida tarqaladi.

Download 344,74 Kb.