«BLITS – O’YIN» texnologiyasi

92 

umuman hech qanday shish hosil qilmaydi; 

normal hujayralarning anomaliyasiga sabab bo'ladi (masalan, o'simlik 
novdalari va ildizining haddan ortiq o'sib ketishi). 
O'tkazilgan genetik tadqiqotlarga qaraganda, o'simlik tanasidagi turli 
shishlarni paydo bo'lishi, opinlar sintezi aynan Ti-plazmida genlariga bog'liq 
ekan. 2- va 3-hil mutant plazmidalarni o'simlikka kiritib, fitogormonlar yordamida 
shish hosil qilsa bo'ladi.
Ti-plazmidalarning mutatsiyasi o'simlikning gormonal metabolizmiga ta'sir 
qiladi degan ilmiy tahminlar ham yo'q emas. 
Agrobakterial transformatsiyaning molekulyar-genetik
mehanizmlari 
Transformatsiya jarayonini 4 bosqichga ajratish mumkin: 

bakteriyani o'simlik hujayrasi devoriga bog'lanib olishi; 

o'simlik hujayrasiga T-DNKni kirishi; 

T-DNKni o'simlik genomiga integratsiyasi (qo'shilishi); 

T-DNK ekspressiyasi (rasm 13.). 
Agrobakterial ransformatsiyaning asosiy bosqichlari: I-o'simlik hujayrasi devori 
gidrolizlanadi, gidroliz mahsulotlari 
VirA 
hemoretseptorlarini faollantiradi; II-
VirG – 
vir-
genlarning transkriptsiyasi va ekspressiyasi aktivatori; III-
 VirD1 
va
 VirC1
yordamida 
VirD2 
ni 
T-DNKga bog'lanishi va TDNKning o'ng (RB-right bound) va chap (LB-left bound) tomonidan 
uzilishi; IV-
VirE2 
ni T-zanjir bilan bog'lanishi va T-zanjir+ 
VirD2 + VirE2 
kompleksini 
bakteriya hujayrasi g'ovagidan o'tishi; V- operon 
VirB
agrobakteriya hujayrasi devorida g'ovak 
hosil qilgan; VI- T-DNKning o'simlik hromosomasiga integratsiyasi;
Transformatsiya jarayonining dastlabki bosqichlari o'simlikning jarohatlangan eridan 
boshlanadi. O'simlik jarohtlanganida quyi molekulyar fenol birikmalar (masalan, atsetosiringon), 
uglevodlar (masalan, glukoza va glyukuron kislota) ajraladi. pH muhit esa kislotali bo'ladi. 
Agrobakteriya plazmidasidagi T-DNKni kesilishidan tortib o'simlik hromosomasiga 
integratsiyasigacha bo'lgan jarayonlarni Ti-plazmidaning 
vir
zonasidagi genlar bajaradi. 
O'simlik jarohatidagi signallarni
VirA
va
ChvE
oqsillari qabul qiladi. 
ChvE 
oqsilini 
agrobakteriyaning hromosoma genlari sintezlaydi. U atsetosiringonga nisbatan sezgir bo'lib, 
VirA
oqsiliga ta'sir qiladi. Natijada 
VirA 
oqsili fenol birikmalarini sezishni boshlaydi.
 VirA
oqsili 

93 
- proteinkinaza fermenti. U bakteriya hujayrasi ichki membranasini ikki marta teshadi. 
Shuningdek 
VirG
oqsiliga fosfor donori bo'lib hizmat qiladi. O'z navbatida 
VirG 
boshqa 
vir
-
genlar transkriptsiyasini boshlanishiga sababchi bo'ladi.
Agar o'simlik kasallangan yoki boshqa sabablar bilan yahshi rivojlana olmaydigan bo'lsa, vir 
genlar faollanmaydi, T-DNK ham o'simlik hromosomasiga birikmaydi.
VirD
operoni bir qancha metabolitlarni sintezlaydi. Bu metabolitlardan biri – ikki 
komponentli endonukleaza fermenti. Bu ferment T-DNKni kesadi. Kesilgan T-DNKni
VirB
va 
VirE
oqsillari agrobakteriyadan o'simlikka o'tkazadi. T-DNKni bakteriyadan o'simlik hujayrasiga 
o'tishi uchun 30 minut vaqt talab etiladi. T-DNKning o'simlik genomiga qo'shilishi ko'p 
bosqichli jarayon hisoblanadi. Genomga T-DNKning bir necha nushalari joylashishi mumkin. 
Jarayon tugaganidan so'ng T-DNK o'simlik genomining bir qismiga aylanadi. T-DNK o'simlik 
hujayrasidagi RNK-polimeraza II fermenti yordamida transkriptsiyalanadi.
Agar yuqorida keltirilgan ma'lumotlarga e'tibor bergan bo'lsangiz, agrobakteriyaning o'zi 
o'simlik hujayrasiga kirmaydi. Bakteriya o'zining T-DNKsini o'simlik hujayrasiga kiritdi, 
hromosomaga joylashtirdi va o'simlikni opinlar sintez qiluvchi «fabrika»ga aylantirdi. Opinlar 
esa bakteriya uchun azot va uglerod manbaidir.

Download 4,16 Mb.