Kashta tikish chambaraklari

Kashta tikiladigan gazlamani chambarakka tortishda uning kichik gardishi qo’yilib, iplarini qiyshaytirmasdan to’g’rilanadi. Katta gardishni uning ustiga qo’yib, bosib gazlama tarang tortib qo’yiladi. Chambarak tortilayotgan yupqa gazlama yirtilmasligi, shuningdek, kashta tikiladigan gazlama ish paytida kir bo’lmasligi uchun, uning ustiga o’rtasi chambarakning diametridan kichikroq doira qilib qo’yilgan boshqa gazlama qo’yiladi.

Chambaraklar stolga mahkamlab qo’yish uchun vintli bo’lishi ham mumkin. Kashtalarning ko’p xillarida umuman chambarak ishlatilmaydi. Kashta tikish uchun cho’ziqroq ko’zli kalta (1 va 2 tartibli) ignalar tanlanadi. Ignaning ko’zi katta bo’lsa, bir necha qavat ipni o’tkazish oson bo’ladi. Bunday ignalar sanama va oddiy choklarni tikishda, hamda ipni sanash va ajratib olish uchun qulay. Jun ipni ignaga o’tkazish qiyin. Bu ipni o’tkazish uchun ignalar komplektidagi ip o’tkazgichdan foydalanish mumkin, uning bir qatim ipak yoki ingichka g’altak ip bilan o’tkazsa ham bo’ladi.

Qo’lda kashta tikish uchun o’ziga xos asboblar bo’ladi. Kashtachilikda ninalar, angishvona, qaychi, santimetr lenta, ilmoqli va ilmoqsiz bigizlar hamda chambarak (pyalsti) ishlatiladi. Kashtachilikda oq, kul rang, och sariq, och mallarang bo’z, surp, karboz, shoyi, baxmal, chit yoki satin kabi matolar ishlatiladi. Bunday matolarga naqsh kompozitsiyasi chizilganda yaxshi ko’rinadi, rangli iplarning aksariyati unga mos tushadi.

Gullar va naqsh kompozitsiyalar chizish uchun chizg’ichlar, yumshoq qalamlar, daftar, albom, o’chirg’ich, millimetrli qog’oz, nusxa ko’chiradigan qog’oz va shaffof qogozlar kerak bo’ladi.

Chambaraklar gazlamani tarang tortib, so’ngra kashta tikish uchun ishlatiladi. 20 - 40sm. bo’lib, ikkita gardishdan iborat bo’lib, bir - biriniyg ichiga tushid turadi. Agar kichik gardish katta gardish ichiga qiyin tushadigan bo’lsa, katta gardishning ichki tomonini jilvir bilan tozalash kerak.

U juda kichik bo’lib, katta gardishdan tushib ketadigan bo’lsa, atrofiga yupqa gazlama o’rab qo’yish mumkin. Kashta tikiladigan gazlamani chambarakka tortishda, uning kichik gardishi qo’yilib, iplari to’g’rilanadi. Katta gardishni uning ustiga qo’yib, bosib, gazlama tarang tortib qo’yiladi. Chambarak tortilayotgan yupqa gazlama yirtilmasligi, shuningdek, kashta tikiladigan gazlama ish jarayonida iflos bo’lmasligi uchun, uning ustiga o’rtasi chambarakning diametridan kichikroq doira qilib qo’yilgan boshqa gazlama qo’yiladi. Chambaraklar stolga mahkamlab qo’yish uchun vintli bo’lishi ham mumkin.

Kashtalarning ko’p xillarida umuman chambarak ishlatilmaydi. Kashta tikish uchun cho’ziqroq ko’zli kalta (1 va 2 tartibli) ninalar tanlanadi. Ninaning ko’zi katta bo’lsa, bir necha qavat ipni o’tkazish oson bo’ladi. Bunday ninalar sanama va oddiy choklarni tikishda, hamda ipni sanash va ajratib olish uchun qulay. Jun ipni ignaga o’tkazish qiyin. Bu ipni o’tkazish uchun ninalar komplektidagi ip o’tkazgichdan foydalanish mumkin. Uning bir qatim ipak yoki ingichka tolali ip bilan o’tkazsa ham bo’ladi.

Ipakni ikki qavat qilib, hosil bo’lgan petlya ichiga jun ipi uchun kiritiladi, ipakning ikkala uchini igna ko’zidan o’tkazib, jun ip bilan birga tortib olinadi. Zich va yupqa (markizet, shoyi, batis, shifon) gazlamaga kashta tikishda, ko’zi kichik, ingichka igna kerak bo’ladi. Yo’g’on igna sanchilgan joylarda teshik qoladi. Katta ko’zda esa ingichka ipni yaxshi tutib bo’lmaydi. Buyumlarni biriktirib ko’klash uchun 1 va 3 tartibli ignalar ishlatish qulayroq.

Kashtani chambaraksiz tikishda, bir necha qavat gazlamaga igna sanchishda, buyumlar chetini buklab tikishda ignani gazlamadan o’tkazish uchun angishvona kerak bo’ladi. Ang- forscha angusht, ya’ni barmoq, vona, bona saqlovchi degan ma’noni bildiradi. Qo’lga igna kirib ketmasligi uchun barmoqqa qo’yiladigan metall g’ilof. Angishvonaning usti va yoni ignani qadashda toyib ketmasligi uchun chuqurchalar qilib tayyorlanadi. Angishvona o’ng qo’lning o’rta barmog’iga taqiladi, uni barmoqning yo’g’onligiga qarab tanlanadi, lekin u barmoqni siqib yoki undan tushib qoladigan bo’lmasligi kerak. Naqshlar uchun o’tkir uchi 10-12 sm uzunlikdagi qaychilar ishlatiladi. Ishlash uchun uch xil uchi ingichka kichkina qaychi gazlamadagi ipni qirqish va tortib olib tashlash uchun; uchi qayrilgan o’rtacha kattalikdagi qaychi-kashta tikayotganda ip uchini qirqish uchun; katta qaychi gazlama kalava iplarini qirqish uchun. Qaychilar yaxshi charxlangan, tig’larining uchi to’la yopiladigan bo’lishi kerak.

Santimetrli lenta tikish ishlarida buyum o’lchamlarini aniqlash, gazlamaga bezakni rejalash, tikish ishlarini bajarishda foydalaniladi. Kashtachilikda yog’och dastali ikki xil, ya’ni ilmoqli - ilmoqsiz bigizlar ishlatiladi. Kashta tikishda ilmoqli bigiz ayrim materiallarga masalan charm, kartonga ninani qiynalmay o’tkazish uchun, oldin ilmoqsiz bigiz bilan teshib olinadi, so’ngra kashta tikiladi. Millimetrli qog’oz-naqshlar, ayniqsa geometrik, sanama naqshlar tuzish kerak bo’ladi.

Kashta gulni gazlamaga ko’chirishga tayyorlashda shaffof qog’oz ishlatiladi. Naqsh avval shaffof qog’ozga ko’chiriladi, keyin qog’ozdan gazlamaga ko’chiriladi. Kashta gulni gazlamaga ko’chirish uchun nusha ko’chiradigan (kopirovka) qog’ozi ishlatiladi.