Ko'p ishlatiladigan dasturlash tillari.
Biz hozir biladigan va ishlatadigan tillarning barchasi shu guruhga mansub. Ular insonga
"tushunarli" tilda yoziladi. Ingliz tilini yaxshi biluvchilar programma kodini
qiynalmasdan tushunishlari mumkin. Bu guruhga Fortran, Algol, C, Pascal, Cobol va h.k.
tillar kiradi(ko`pchiligi hozirda deyarli qo`llanilmaydi).
Eng birinchi paydo bo`lgan tillardan to hozirgi zamonaviy tillargacha ishlatish mumkin.
Lekin, hozirgi web texnologiya orqali ishlaydigan tillarda(PHP, ASP.NET, JSP) bunday
dasturlar tuzilmaydi. Chunki bunday dasturlarning ishlashi uchun yana bir amaliy dastur
ishlab turishi kerak.
Hozirda, amaliy dasturlar, asosan, Visual C++, C#, Borland Delphi, Borland C++, Java,
Phyhon kabi tillarda tuziladi. O`zbekistonda ko`pchilik Delphi dan foydalanadi. Buning
asosiy sababi: soddaligi, komponentlarning ko`pligi, interfeysining tushunarliligi va h.k.
Delphida birinchi ishlagan odam ham qanaqadir dastur tuzishi oson kechadi. Lekin,
Windows da dasturning asosiy ishlash mohiyatini ancha keyin biladi(komponentlarning
ko`pligi va API funksiyalari dasturda ko`rsatilmasligi uchun). Yana bir tarafi,
Delphi(Pascal) operativ xotirani tejashga kelganda ancha oqsaydi. Unda o`zgaruvchilarni
oldindan e'lon qilib qo`yish evaziga ishlatilmaydigan o`zgaruvchilar va massivlar ham
joy olib turadi.
Eng keng tarqalgan dasturlash tili(Windows OS ida) Microsoft Visual C++ tilidir.
Ko`pchilik dasturlar hozirda shu tilda tuziladi. Umuman olganda, C ga o`xshash(C-
podobnыy) tillar hozirda dasturlashda yetakchi. Deyarli hamma zamonaviy tillarning
asosida C yotadi.
Bundan tashqari, Turli komputer o'yinlari tuzishda yoki kichik hajmdagi dasturlar
tayyorlashda LUA script yoki JavaScript tillari ham keng ishlatilmoqda.
Biz sizga xozirgi kunda keng tarqalgan desktop dasturlashda ishlatiladigan dasturlash
tillaridan bazilari haqida aytib o'tamiz:
Delphi (talaff. délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab
chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga
kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qo`llanilayotgan shu nomga ega
bulgan. Object Pascal — Pascal tilidan bir qancha kengaytirishlar va to`ldirishlar orqali
kelib chiqqan bo`lib, u ob’yektga yo`naltirilgan dasturlash tili hisoblanadi.
Avvaldan ushbu dasturlash muhiti faqatgina Microsoft Windows amaliyot tizimi uchun
dasturlar yaratishga mo'ljallangan, keyinchalik esa GNU/Linux hamda Kylix tizimlari
uchun moslashtirildi, lekin 2002-yilgi Kylix 3 sonidan so'ng ishlab chiqarish to'xtatildi,
ko'p o'tmay esa Microsoft.NET tizimini qo'llab quvvatlashi to'g'risida e'lon qilindi.
Lazarus proekti amaliyotidagi (Free Pascal) dasturlash tili Delphi dasturlash muhitida
GNU/Linux, Mac OS X va Windows CE platformalari uchun dasturlar yaratishga
imkoniyat beradi.
Visual Basic (talaffuzi: "Vijual Beysik") – Microsoft korporatsiydan dasturlash tili va
uning uchun dasturlash muhitdir. U BASICdan ko`p tushunchalar oldi va tez rasmli
interfeys bilan dasturlar taraqqiyot ta`minlaydi.
TEXNIK TIZIMLARDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
107
Oxirgi versiya 6.0 1998 yilda reliz kelishdi. Microsoftdan voris Visual Basic .NET 2002
yilda paydo bo`ldi.
Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash tillaridan biri bo'lib unda korporativ darajadagi
mahsulotlarni(dasturlarni) yaratish mumkin.Bu dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida
paydo bo'ldi. Oak dasturlash tili 90-yillarning boshida Sun Microsystems tomonidan
platformaga (Operatsion tizimga) bog'liq bo'lmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli
qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun
hodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin ba'zi sabablarga ko'ra bu fikridan voz
kechishdi.Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini Java ga
almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga hizmat qilishi uchun ma'lum o'zgarishlar
qilishdi.
Java Obyektga Yo'naltirilgan Dasturlash(OOP-object oriented programming) tili va u
C++ ga ancha o'xshash.Eng ko'p yo'l qo'yildigan xatolarga sabab bo'luvchi qismalari olib
tashlanib, Java dasturlash tili ancha soddalashtirildi.
Java kod yozilgan fayllar(*.java bilan nihoyalanuvchi) kompilatsiyadan keyin bayt
kod(bytecode) ga o'tadi va bu bayt kod interpretator tomonidan o'qib yurgizdiriladi.
C++ (talaffuzi: si plyus plyus) — turli maqsadlar uchun mo`ljallangan dasturlash tili.
1979-yili Bell Labsda Biyarne Stroustrup tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini
kengaytirish va OOP(object Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida
ishlab chiqarilgan. Boshida „C with Classes“ deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom bilan
yaʼni C++ deb o`zgartirilgan. C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila oladi,
ammo C kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador
qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM o`yinlarini, kundalik ehtiyojda qo`llaniladigan
dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni ishlab chiqarishda
qo`llaniladi.
Quyidagi jadvalda programmalash tillari haqida ma’lumotlar keltirilgan.
TEXNIK TIZIMLARDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
108
|
