.1 . Akkumulatorlar batareyasi

kichik tezlik bilan yurish, svetoforlar oldida ko‘p m arta to ‘xtash, 
yoritish va boshqa iste’m olchilarni ishlatish hollarida ham zaryad 
rejimi avtomobilning um um iy ekspluatatsiya davrining 60—70 % 
ini tashkil etishini ko‘rsatdi. Ekspluatatsiyaning qolgan b arch a 
sharoitlari akku m ulatorn in g zary ad rejim i u c h u n u n u m li h i- 
soblanib, shahardan tashqaridagi trassalarda bu k o ‘rsatkich 80— 
90 % ni tashkil etadi. A k k u m u la to rla r b atarey asin in g d o im o
zaryadlangan holda bo‘lishi, ishga tushirish tizimi va boshqa elektr 
iste’m olchilarning ish qobiliyatiga ham da b atarey an in g ishlash 
m uddatiga ijobiy ta ’sir ko‘rsatadi.
Razryad rejimi. Bu rejim generatorning tok kuchi elektr en er- 
giyasi iste’molchilarining u m um iy tok kuchidan kichik b o ‘lganda 
yuzaga keladi. Razryad rejim i g en erato r ro to rin in g aylanishlar 
chastotasi past boMganda h am d a avtomobil to ‘xtab turgan va is- 
te ’m olchilar ulangan holda so d ir b o ‘ladi. E kspluatatsiya rejimi 
m e’yorida boMgan hollarda razryad rejimining davom iyligi zaryad 
rejimiga nisbatan ancha past b o ‘ladi.
Startyor rejimida razryadlanish faqat ak k u m u la to rla r b ata- 
reyasiga startyorning ulanish daqiqasida sodir b o ‘lib, u ju d a qisqa 
vaqt (bir necha sekund) davom etishi va katta razryad toki (bir 
necha yuz am per) bilan tavsiflanadi. A kkum ulatorning bu rejim - 
dagi tavsifnomasi juda muhim aham iyatga ega, ch unk i dvigatelni 
m uam m osiz ishga tushirish, avtom obilning m e’yorida ishlatish- 
ning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi.
Saqlash rejimida akkum ulatorlar batareyasi zaryad tokini qabul 
qilmaydi va tashqi zanjirga elektr tokini uzatmaydi. Bu rejim ak- 
kum ulatorlarni nafaqat om borlarda, balki to ‘xtab qolgan av to m o ­
bilning o ‘zida bir necha hafta yoki oylab turib qolganda yuzaga keladi.
Saqlash rejimida akkum ulatorlarning o ‘z-o ‘zidan razryadlanish 
tavsifnomasi muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Yuqorida keltirilgan 
rejimlarda akkum ulatorlar batareyasining ishlashi quyidagi tavsif- 
nomalariga bog‘liq bo'ladi: zaryad va razryad jarayonida kuchla- 
nishning zaryadlanganlik darajasiga bog'liqligi (zaryad va razryad 
tavsifnom alari), kuchlanishning razryad tokiga b o g ‘liqligi (volt- 
am per tavsifnomasi), batareya sig‘im ining razryad tokiga bog‘liq!igi, 
zaryadlanganlik darajasini saqlash muddatiga bog‘liqligi (o ‘z -o ‘zi- 
dan razryadlanish tavsifnomasi). Bundan tashqari, akkum ulatorlar 
batareyasini avtomobillarda ishlatilish jarayonida tashqi m uhit haro- 
rati ancha keng doirada o ‘zgarishi sababli, batareyaning haroratini 
uning sig‘imi va tavsifnomalariga ta ’siri ham muhim aham iyatga ega.

A k kum ulatorlar batareyasi holati avtomobil elektr jihozlari- 
ning ish qobiliyatiga katta t a ’sir ko‘rsatadi. A kkum ulatorlarning 
x izm at m u d d a ti, asosan, u la rn i ishlatish davrida belgilangan 
qoida, tadbir-am allarni o ‘z vaqtida va sifatli o ‘tkazishga bog‘liq. Bu 
qoida, tadbir-am allar quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:
• m untazam ravishda q u tb quloqlarini tozalab ularga texnik 
vazelin suriladi, batareyaning ustki qismini 10 % li nashatir spirti 
eritm asi bilan tozalab turiladi, batareyani yaxshi m ahkam langan- 
ligi tekshiriladi;
• k am ida ikki haftada b ir m arta elektrolit sathi tekshiriladi va 
zarurat b o ‘yicha distillangan suv quyiladi;
• kam ida 1 oyda bir m arta elektrolit zichligi o ‘lchanadi va 
akkum ulatorning razryadlanganlik darajasi aniqlanadi. Agar raz- 
ryadlanganlik darajasi yozda 50 % dan, qishda 25 % dan ortiq 
b o ‘lsa, batareya darhol zaryadlashga qo‘yiladi;
• g en erato r kuchlanishining qiymati m untazam ravishda nazo- 
rat qilinadi va zarurat b o ‘yicha rostlanadi;
• bir yilda 1—2 m arta akkum ulatorni avtom obildan olib, tok 
qiym ati o ‘zgarmas b o ‘lgandagi zaryad usuli bilan to ‘la zaryadlash 
tavsiya qilinadi.
A kkum ulatorning 

Download 3,92 Mb.