a  - G 2 5 0 ; b  - G 2 2 1 ; d  -

rida sodir b o ‘lishi mumkin. A m p erm etr yoki v oltm etr strelkasi 
tebranishini bartaraf etish uch u n g enerator c h o ‘tka uzeli tartibg a 
keltiriladi, simlarini b o ‘shab qolgan ushlagichlari m ah k am lan ad i, 
shteker b og‘lovchilar zichlashtiriladi.
Akkum ulator batareyasi o ‘ta zaryadlanadi. Dvigatel uzoq vaqt 
ishlaganda am perm etr doim o zaryad tokini ko‘rsatadi va u n in g
strelkasi AKB to ‘la zaryadlangan b o ‘lsa ham shkalasi «nol» h o - 
latiga qaytmaydi; dvigatel tirsakli valining katta aylanishlar c h a s- 
totasida zaryad tok kuchi yanada ortib ketadi va am perm etr strelkasi 
o ‘ng to m o n g a og‘ib ketadi; ak k u m u lato rlard a elek tro m agnit sathi 
tez kamayib ketadi; voltmetr oshirilgan kuchlanishni k o ‘rsatadi.
• 
Asosiy nosozliklar: kuchlanish rostlagichining sozlanishi b u - 
zilgan; kuchlanish nosozligida nosozliklar bor. G en erato r k u c h - 
lanishini 1-m e’yorda keltirilgan qiym atlardan ortib ketishi b a - 
tareyani o ‘ta zaryadlanishiga olib keladi, am perm etr doim o zaryad 
tokini qayd etadi, chunki batareya kuchlanishi gen erato r k u c h - 
lanishiga erisha olmaydi. Z aryadlangan batareya elektroliti o rq ali 
tok o ‘tib suvni vodorod va v o do rodga parchalaydi, natijada ja d a l 
su r’atlarda gazlar elektrolitdan ajralib chiqadi, elektrom agnit sa th i 
tez kamaya boshlaydi. '
Agar yo‘lda AKB to‘la zaryadlangan b o ‘lsa ham a m p e rm e tr 
katta zaryad tok kuchini ko‘rsatish holatini bartaraf etish im koniyati 
bo ‘lmasa, batareyani o ‘ta zaryadlanishini oldini olish u ch u n g e ­
nerator «LU» («67») qisqichni simi uzib q o ‘yiladi. Bunda g e n e ra to r 
uyg‘onm aydi va zaryad to ‘xtaydi. H a r 100— 150 km yo‘l bosilgan- 
dan keyingi batareyani 20—30 m in u t davom ida zaryadlash u c h u n
esa simlarni generatori tegishli qisqichlarga ulanadi.
Elektron kuchlanish rostlagichlar q o ‘llanilgan av to m o b illard a 
o ‘t oldirish kaliti kontaktlar kuchli oksidlanganda ularda k u c h ­
lanish pasayishi sezilarli darajada b o ‘lgani uchun so zlan u v c h i 
kuchlanish ishchi kuchlanishdan k atta b o ‘ladi va zaryad zan jirid a 
AKB to ‘la zaryadlangan bo‘lsa ham k atta tok kuchi b o ‘ladi. 0 ‘t 
oldirish kalitini oksidlanish darajasini tekshirish uchun v o ltm e rtli 
generatorni «+» klemmasiga va BK 330 rusum idagi o ‘t o ld irish
kaliti «K3» klem m asi ulanadi va kalit ulangan holatdagi v o ltm e tr 
ko‘rsatish kuzatiladi. K uchlanish pasayishi 0,1 V.dan k o ‘p b o ‘l- 
masligi kerak. Kuchlanish pasayishi k atta b o ‘lsa, ko ntaktlar jilv irli 
qog‘oz bilan tozalanadi.
Generator cho ‘tkalari bilan ko n ta kt halqalari orasidagi k o n ta k t 
yomon. Bunday nosozlik kontakt h alq alari ifloslangan va m o y la -

n ib qolganda, ch o 'tk alar k o ‘p roq yeyilganda, c h o ‘tkalarni bosib 
tu m v ch i prujina kuchi yetarli b o ‘lmaganda va c h o ‘tkalarni ch o ‘tka 
ushlagichda «osilib» qolgan hollarda sodir b o ‘ladi.
B u n d ay n u q s o n la rd a u y g ‘o tish zan jirid a qarsh ilik o rtad i, 
uyg‘otish tok kuchi pasayadi, bu esa generator q u w atin i kamayi- 
shiga olib keladi. Bu h o lla rd a generator kuchlanishi nom inal 
qiym atiga rotorning aylanishlar chastotasi katta qiym atida erishi- 
ladi. B undan tashqari c h o ‘tkalar bilan kontakt halqalari o ‘rtasi- 
dagi yom on kontakt am p e rm e tr strelkasini keskin tebranishiga 
h am sabab b o ‘ladi.
C h o ‘tka ushlagich va c h o ‘tkalam ing holatini tekshirish uchun 
sug‘urib olinib, zaruriyat b o ‘lsa, benzinda h o ‘llangan latta bilan 
korpus va c h o ‘tkalar artiladi. C h o ‘tkalar ch o 'tk a ushlagichda erkin 
yurishi kerak. Y o‘riq no m ad a keltirilgan qiym atdan kam balandli- 
gicha yeyilgan c h o ‘tk alar almashtiriladi.
C h o ‘tkalar qanday k u ch bilan bosilib turganini strelkali ta- 
rozilar bilan o'lch ash m um kin. Buning uchun c h o ‘tka ushlagich- 
dagi bitta ch o ‘tkani olib q o ‘yib, qolgan ikkinchi c h o ‘tka bilan tarozi 
pallasini bosish kerak. C h o 'tk a ushlagichdan 2 m m turtib chiq- 
qan d a, tarozi strelkasi k o ‘rsatm asi yoziladi va m e’yoriy qiymatlar 
bilan solishtiriladi (2 .1 5 -rasm ). Xuddi shunday usulda ikkinchi 
ch o 'tk a n in g bosish k uch i aniqlanadi. Shunga o ‘xshash prujina- 
larni dinam om etr yo rd am i bilan aniqlash m um kin (2.16-rasm).

Download 3,92 Mb.