O‘qituvchining Alisher Navoiyning “Xamsa” asari, undagi “Farhod va

41 
adabiyotida Farhod qissalari tarixini kuzatish bu bilan birga ulardan har birining 
o‘ziga xos takrorlanmas fazilatlarini ta’kidlash jihatidan juda muhimdir.
18
“Farhod va Shirin” 1484-yilda yozilgan bo‘lib, 54 bob (5782 bayt)ni o‘z ichiga 
oladi. Shundan o‘n bir bob muqaddima, ikki bob xotima, qolgan qirq bir bob esa 
doston voqealarining asosini tashkil qiladi. Muqaddimaning dastlabki boblari 
hamd, na’t va bir qator bag‘ishlovlardan iboratdir. Keyingi bir necha bobda esa 
Navoiy dostonning yozilish sabablariga batafsil to‘xtalib, Nizomiy, Xusrav 
Dehlaviy, Ashraf kabi shoirlarning “Xusrav va Shirin” yaratish borasidagi 
tajribalarini tilga oladi. Mohiyat jihatidan bir butunlikni tashkil qilgan bu boblarda 
Navoiyning “Hayrat ul-abror”dan keyin “yana bir kon” qazishga ─ Farhod 
qissasini yaratishdek katta ijodiy ishga kirishganligini aytadi. Alisher Navoiy 
Nizomiy va Xusrav Dehlaviy kabi ustodlar qadam qo‘ygan ijod maydoniga kirib, 
ular bilan bellashish ─ “Xusrav va Shirin”larga javob yozishning naqadar 
mushkulligini chuqur his qilgani holda ish boshlaydi. 
Farhod, Xusrav, Shirin nomlari bilan bog‘langan qissalar Sharqdagi o‘zbek, 
tojik, ozarboyjon, eron, hind va afg‘on xalqlari o‘rtasida ancha keng tarqalgan 
bo‘lib, ularning ildizlari uzoq asrlarga borib taqaladi. 60-70-yillarda O‘zbekistonda 
adabiyot o‘qitish metodikasi sohasida samarali ishlar qilinganini qayd qilish lozim 
bo‘ladi. Bu yillarda metodist olimlardan S.Dolimov, A.Zunnunov, Q.Ahmedov 
kabi ko‘p yillar maktabda ishlab, tajriba orttirgan, til va adabiyot fanidan dars 
bergan tajribali o‘qituvchilar o‘z kuzatish va tajribalarini ilmiy ish bilan bog‘lab, 
metodik qo‘llanmalar yaratdi. Chunonchi, A.Zunnunov uzoq vaqt olib borgan 
tajribalarini yakunlab “G‘afur G‘ulomning hayoti va ijodini X sinfda o‘rganish” 
mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini yoqladi, 1962-yilda uning “G‘afur 
G‘ulomning hayoti va ijodiy faoliyatini yuqori sinflarda o‘rganish” nomli metodik 
qo‘llanmasi nashr etildi. Olim tomonidan “O‘zbek adabiyoti metodikasi tarixi” 
mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi va shu nomli kitobni 1980-yilda 
“O‘qituvchi” nashriyotidan chiqaradi. Zahmatkash olim tomonidan 1968-yilda “V 
– X sinflarda adabiy-nazariy tushunchalarni o‘rganish” , “Maktabda badiiy asar 
18
Эркинов С. Шарқ адабиётида Фарҳод қиссаси. – Т.: “Фан” , 1985, 3-4-б. 

42 
tahlili” kabi metodik qo‘llanmalari chop etildi. Professor A.Zunnunov keyinchalik 
“Pedagogika nazariyasi” , “Pedagogika tarixi” darsliklarini yaratdi. Shuningdek,
“Adabiyot o‘qitish metodikasi” 1985-1991-yillarda ettirdi. Darslikda “Adabiyot 
o‘qitish metodikasi” fanining maqsad, vazifalari, badiiy asar tahlili, adabiy o‘qish 
mashg‘ulotlarining tur va metodlari, yozuvchi tarjimaiy holini o‘rganish kabi 
masalalar nazariy va maktab tajribalari misolida yoritilgan. 
Yuqoridagi darslik va metodik qo‘llanmalarni o‘rganishdan maqsad, buyuk 
Alisher Navoiyning “Farhod va Shirin” dostonini o‘rganishga oid mavzuni qay 
darajada yoritilganini aniqlash ko‘zda tutiladi. Shunga ko‘ra prof.A.Zunnunovning 
“Maktabda adabiyot o‘qitish metodikasi” darsligida VIII sinflarda Alisher 
Navoiyning “Farhod va Shirin” dostonini o‘rganishga oid, aniqrog‘i, asar syujetini 
o‘qituvchi tomonidan bayon qilishga oid nazariy fikrlar berilgan. 

Download 304,56 Kb.